تشریفات مزایده چیست و چه تاثیری در فرایند مزایدات دارد؟

مزایده همانطور که پیش از این اشاره کردیم به معنای در معرض فروش گذاشتن کالا و محصولی است که هر کسی بتواند آن را به قیمت بالاتر بخرد؛ برنده مزایده خواهد بود. مزایده دارای انواع مختلفی است که انجام همه آنها نیازمند تشریفات مزایده است. اما این تشریفات چیست و چرا باید رعایت شود؟ در ادامه ما را در مجله هزاره همراهی کنید تا به این سوال پاسخ بدهیم.

تشریفات مزایده

این روزها شرکت‌های خصوصی و دولتی یا افراد بسیاری بنا بر دلایل مختلف ممکن است که تمایل و نیاز به برگزاری مزایده داشته باشند. معمولا از جمله دلایل برگزاری مزایده به این موارد می‌توان اشاره کرد: تمایل به کسب بیشترین سود و فروش مال به بالاترین قیمت،  وصول طلب از طلبکارانی که اقدام به پرداخت بدهی نمی‌کنند و دارای اموالی هستند، مطالبه مهریه، توقیف اموال شرکت‌های ورشکسته که نمی‌توانند بدهی خود را پرداخت کنند و غیره.

برای هر چه بهتر برگزار شدن مزایدات شرایط و تشریفاتی باید برگزار شود که در صورت رعایت نکردن آنها مزایده قانونی و صحیح نبوده و هر کدام از دو طرف می‌توانند برای ابطال آن اقدام کنند. این تشریفات به شرح زیر است:

دعوت عمومی

در انواع مزایداتی که توسط سازمان‌ها و شرکت‌ها برگزار می‌شود؛ بر اساس قانون ۱۱۳ تا ۱۴۵ اجرای احکام مدنی، باید بر اساس رعایت ضوابط و شرایط سازمانی که اقدام به برگزاری  مزایده می‌کند؛ اقدام به درج یک نوبت از آگهی مزایده در روزنامه‌ها کند و در صورت نبود روزنامه آن را در معابر و محل وقوع مال بچسباند. این روزها از وب سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی هم برای انتشار آگهی مزایده استفاده می‌شود.

باید دقت داشت که مهلت و موعد فروش باید طوری مشخص شود که فاصله بین انتشار آگهی و روز فروش بیش از یک ماه و کمتر از ده روز نباشد. چنانچه هریک از طرفین تمایل داشته باشند می توانند جداگانه هم اقدام به نشر آگهی کنند.

تعیین قیمت پایه

یکی دیگر از تشریفات مزایده، تعیین کردن قیمت پایه است. این قیمت پایه باید توسط کارشناس تعیین گردد تا از آن پس افراد بتوانند بر آن مبنا شروع به پیشنهاد قیمت کنند. سپس بالاترین قیمت پیشنهادی در مزایده برنده خواهد شد. بنابراین قیمت پایه قیمتی است که پیشنهادهای قیمتی باید بر مبنای آن شروع شود. در مزایدات دادگستری پس از تعیین قیمت پایه توسط ارزیاب، این موضوع به اطلاع شرکت کنندگان رسیده و هر کدام از آنها به مدت ۳ روز فرصت دارند تا اعتراض کنند.

پرداخت ده درصد بهای مال

پس از برنده شدن بالاترین قیمت پیشنهادی در مزایده، نفر اول باید ده درصد از بهای پیشنهادی را به مامور اجرا بپردازد و مابقی آن را نیز حداکثر در مدت یک ماه پرداخت کند. در صورتی که پرداخت مابقی مبلغ، صورت نگیرد وجه پرداختی در قبال هزینه آگهی ضبط و مزایده به فرد دیگری واگذار نخواهد شد.

تسلیم مال

آخرین مرحله تشریفات مزایده، تسلیم مال است. تسلیم مال تنها در زمان پرداخت تمام هزینه آن صورت خواهد گرفت و پس از آن هم اعطای سند رسمی به نام فرد خریدار صورت می‌گیرد.

آیا مزایده ترک تشریفات دارد؟

استفاده سازمان ها و مؤسسات دولتی از محل بودجه دولتی باعث شده است که این مؤسسات نتوانند به عنوان اشخاص حقیقی یا حقوقی برای خرید یا فروش کالا ها و خدمات مورد نیاز خود اقدام کنند. به منظور خرید و فروش کالا ها یا خدمات خود، موسسات دولتی باید از رویه های خاصی تحت مزایده پیروی کنند. هر کدام از این موارد کاربردها و تشریفات خاصی دارند که دانستن آن ها بسیار مهم است.

تشریفات مزایده شرط انعقاد قرارداد های دولتی است

بر اساس این نظر، از آنجایی که قرارداد های دولتی ماهیت متفاوتی با قرارداد های حقوق خصوصی دارند و یا لااقل علاوه بر قواعد عمومی قرارداد ها، مقررات خاصی بر آن ها حاکم است. برخلاف حقوق خصوصی که مبتنی بر اجرای قرارداد هاست، رعایت تشریفات مزایده هنگام انعقاد قرارداد های دولتی مؤثر است.

اما سوال بحث برانگیز این است که ماهیت تشریفات مزایده چیست و شامل چه شرایطی می شود و در نهایت اگر قرارداد های دولتی وجود نداشته باشد با چه وضعیتی مواجه خواهند شد؟ در خصوص ماهیت و ضمانت رعایت این شرایط به عنوان شرایطی که در شکل گیری معاملات دولتی نقش دارد، دو نظر وجود دارد که در ادامه به آن ها پرداخته می شود.

این تشریفات شرط صحت قراردادهای دولتی است؟

عده ای تشریفات مزایده را شرط اعتبار قرارداد های دولتی می دانند و عدم رعایت آن موجب بطلان عقد می شود و در توجیه این نظر می گویند: درست است که در ماده ۱۹۰ قانون مدنی چهار اصل اساسی آمده است شرایط اعتبار هر معامله درج شده و معاملاتی که دارای شرایط مشخص شده باشند معتبر و در صورت عدم وجود باطل تلقی می شوند، اما باید توجه داشت که بین معاملات منعقد شده بین افراد و معاملات انجام شده توسط دولت تفاوت زیادی وجود دارد.

زیرا مردم با توجه به آزادی اراده خود و با در نظر گرفتن اینکه نسبت به مصالح خود احتیاط کافی دارند و در انجام معاملات خود نیاز به تشریفات و قوانین خاصی ندارند. بنابراین قانونگذار رعایت مقررات عمومی را برای صحت کسب و کار آن ها کافی دانسته است.

اما قانونگذار در امور دولتی علاوه بر رعایت قواعد عمومی قرارداد ها، به منظور حفظ منافع و مصالح جامعه و جلوگیری از اتلاف اموال عمومی، رعایت تشریفات خاصی را لازم دانسته و مسئولان را مکلف به اجرای امور عمومی و اداری برای اجرای آن ها کرده است. طبق قانون محاسبات عمومی و آیین نامه معاملات دولتی، رعایت تشریفات مزایده در معاملات دولتی الزامی است.

این تشریفات شرط نفوذ قراردادهای دولتی است

بدون شک، اقدامات مزایده در خدمت تامین منافع عمومی است. حفظ این منافع مستلزم آن است که عدم رعایت رویه های این کار منجر به ضمانت اجرایی به جای مسئولیت مسئول اداری متخلف از قانون می شود. به نظر می رسد ضمانت عدم رعایت قوانین امری نه تنها باطل است، بلکه واکنش قانونگذار به قراردادی که با تخلف از احکام ضروری منعقد می شود، گاه باطل و گاه بی اثر است.

اقدامی که خلاف صلاحیت باشد علاوه بر جریمه، ممکن است مقصر به دلایلی با ضمانت عدم دخل و تصرف، ضمانت اجرای ماده ۷۹ قانون محاسبات عمومی در رابطه با رعایت رویه های این کار و همچنین وظیفه دولت مواجه شود. ارگآن ها باید تشریفات مقرر در این قانون در ماده ۱ قانون محاسبات عمومی را رعایت کنند. همچنین طبق ماده ۹۲ قانون محاسبات عمومی تأثیری در قرارداد ندارد.

ترک تشریفات مزایده چیست؟

مزایده مانند مناقصه نیاز به رعایت مراسم خاصی دارد. برگزارکننده مزایده موظف است کلیه اطلاعات فروش شامل مشخصات، قیمت پایه، زمان و محل برگزاری را در آگهی فروش درج کند تا شرکت کنندگان بتوانند اطلاعات کافی در مورد این کار را کسب کنند. همچنین از تاریخ انتشار آگهی تا روز فروش نباید کمتر از ده روز و بیش از یک ماه بگذرد.

تعیین قیمت پایه نیز یکی از مهمترین ارکان تشریفات مزایده است. قیمت پایه توسط کارشناس تعیین می شود. این قیمت پایین ترین قیمت شروع ممکن است و شرکت کنندگان در این کار نمی توانند قیمتی کمتر از این ارائه دهند.

شرکت کنندگان قیمت های پیشنهادی خود را از قبل به سازمان اعلام می کنند. پس از بررسی پیشنهادات، سه نفر از بالاترین پیشنهاد ها به عنوان برنده معرفی خواهند شد. اگر نفر اول نتواند به تعهدات خود عمل کند، اموال مورد نظر به شخص دیگری فروخته می شود.

عواقب پیروی نکردن از تشریفات مزایده چیست؟

در مورد مزایده اولاً با توجه به لحن ضروری ماده ۷۹ قانون محاسبات عمومی که مقرر می دارد: «معاملات وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی اعم از خرید و فروش، اجاره، پیمانکاری، دستمزد و غیره (به استثنای مشمولین مقررات استخدامی ) باید حسب مورد از طریق مزایده انجام شود…» و از آنجایی که صدق اجباری است، تخلف از چنین دستوری بدون حکم امکان پذیر نیست.

دوم اینکه تفاوت بین مزایده و مناقصه اعتباری است و این دو تأسیس حقوقی بسیار شبیه هم هستند، بنابراین یک قیاس می تواند در این موارد کمک کننده باشد. ثالثاً در اکثر مقررات تجارت بنگاه های دولتی و حتی در قانون محاسبات عمومی ابتدا شرایط و آثار مناقصه درج شده است و در بحث فروش جز در موارد خاص شرایط و آثار مناقصه مانند سیر شرایط و آثار برات و چک ذکر شده است، بنابراین ادله رأی ماده ۹۲ در مورد مزایده نیز لازم الاجرا است و معاملاتی که بدون انجام تشریفات مزایده منعقد شده باشد فاقد اعتبار خواهد بود.

بنابراین آنچه در چنین معامله ای تسلیم شده است باید به دولت مسترد شود و در صورتی که قابل استرداد نباشد یا خریدار از استرداد آن امتناع کند، مکلف به پرداخت مبلغ مورد توافق خواهد بود.

احترام به تشریفات مزایده بسیار مهم است. رعایت این آیین نشان دهنده درستی حالت این کار است. در صورت عدم رعایت تشریفات مزایده، این کار به درستی برگزار نشده و هر شخص ذینفع حق دارد از دادگاه درخواست ابطال مزایده را بنماید. متقاضی باید عدم انطباق با تشریفات مزایده را به منظور لغو آن در دادگاه اثبات کند.

اما در مورد اینکه آیا این تشریفات شرط نفوذ است یا شرط صحت، توضیح ماده ۹۲ می تواند مفید باشد. البته این ماده شامل معاملاتی که بدون انجام تشریفات مزایده منعقد شده نیز نمی شود و از ظاهر ماده بر می آید که قانونگذار در مورد مناقصه موضع دارد زیرا این ماده مقرر می دارد:

«در مواردی که بر اثر… عدم رعایت مقررات این قانون خدمتی انجام شود یا مالی به تصرف دولت درآید…» و می دانیم که در مواردی که فروش بدون تشریفات مزایده انجام شود، وجهی توسط دولت اخذ نمی شود و از طرف دولت هیچ خدمتی ارائه نخواهد شد که کلمه فروشنده در این ماده نیز به همین معنی است. بنابراین بهتر است ماهیت و ضمانت اجرای رویه های آن را جداگانه بررسی کنیم.

آخرین کلام

رعایت تشریفات مزایده برای برگزاری آن بسیار مهم است. شخص یا سازمانی که آن را سازماندهی می کند باید تمام مراحل و رویه های لازم را برای انجام صحیح این فرآیند به دقت دنبال کند.

پیشنهاد مطالعه: اگر به دنبال مزایدات جدید هستید «مزایده های املاک با کاربری پارکینگ» را در پایگاه اطلاع رسانی هزاره دنبال کنید.

سوالات متداول