آنچه در این مطلب می خوانید:
جهان با سرعتی بی سابقه به سوی تغییرات بزرگ در حال حرکت است. فناوری بلاک چین همزمان با ظهور خود توانسته بسیاری از مفاهیم را متحول سازد. راه اندازی و ارائه رمزارزها تنها بخشی از کاربرد فناوری بلاکچین است. این فناوری به سمت دیگر حوزه ها نیز نفوذ کرده است. یکی از ایده های انقلابی فضای بلاکچین که زمینه نفوذ این فناوری به حوزه های مختلف را فراهم نموده، مفهومی تحت عنوان قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت (Smart Contract) است.
در این مقاله از سایت مناقصات می خواهیم چشم اندازی به آینده داشته باشیم و با قراردادهای هوشمند آشنا شویم، اهمیت آنها را درک کنیم و ببینم چه کارهای ویژه ای با استفاده از قراردادهای هوشمند می توان انجام داد.
قرارداد هوشمند چیست؟
قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت (smart contract) توافقی است میان دو شخص یا نهاد در قالب کدهای رایانه ای که برای اجرای خودکار برنامه ریزی شده است. این ایده جذاب در دهه ۱۹۹۰ توسط نیک سابو – یکی از پیشگامان علوم کامپیوتر مدرن- پیشنهاد شد. قرار داد هوشمند تحت شرایط و ضوابط ویژه یک پروتکل بدون واسط اداره می شود و بندهای قرارداد از طریق بلاکچین که یک دفتر کل توزیع شده و غیرمتمرکز است ذخیره و اجرا می شود.
نمونه قرارداد هوشمند
قراردادهای هوشمند تا حد زیادی شبیه به دستگاه های فروش خودکار مواد غذایی (Vending Machine) هستند که در اماکن عمومی نظیر؛ مترو یا فرودگاه وجود دارد. شکل کار این دستگاه ها به این صورت است که شخص ابتدا کالایی را انتخاب و سپس مبلغ مورد نیاز برای خرید آن کالا را پرداخت می کند.
دستگاه با برآورده شدن دو شرط، یعنی «انتخاب کالا توسط مشتری» و «پرداخت هزینه» کالای انتخاب شده را تحویل می دهد. قراردادهای هوشمند نیز به همین شکل کار می کنند، با این تفاوت که کاربردهایی گسترده تر دارند و در فضای بلاکچین مورد استفاده قرار می گیرند.
کاربرد قرارداد هوشمند
امروزه از قراردادهای هوشمند در صنعت بیمه، خرید ارز دیجیتال، ماشین های خود‌ران، بنگاه های معاملاتی، انتخابات و رأی گیری، علوم پزشکی و درمانی، مالکیت معنوی (قوانین کپی رایت)، قراردادهای تجاری و اقتصادی میان دولت ها و … استفاده می شود.
در حالت کلی می توان کاربردهای اسمارت کانترکت را به صورت زیر دسته بندی کرد:
- دیفای: دیفای یا امور مالی غیرمتمرکز مهمترین کاربرد قرار داد هوشمند است. منظور از دیفای تمامی فعالیت های مالی همچون؛ وام دهی، وام گیری و صرافی ارز دیجیتال است.
- ایجاد توکن جدید: ایجاد توکن های ارز دیجیتال یکی دیگر از کاربردهای مهم قراردادهای هوشمند است. توکن های ارز دیجیتال به واسطه قراردادهای هوشمند خود پروژه ساخته می شوند و در همان پروژه مشخص می گردد که کاربرد توکن های ایجاد شده چیست.
- اتوماسیون: اتوماسیون یا خودکارسازی با استفاده از قراردادهای هوشمند کاربرد بسیار زیادی دارد. برای مثال؛ دولت ها از این قابلیت می توانند برای ثبت اسناد مربوط به املاک، خودرو و سایر دارایی ها بدون نیاز به نیروی انسانی استفاده کنند.
زبان برنامه نویسی قراردادهای هوشمند
در حال حاضر سالیدیتی (Solidity) برترین و پرکاربردترین زبان برنامه نویسی جهت نوشتن اسمارت کانترکت به شمار می رود. با این زبان می توان برنامه های غیرمتمرکز روی اتریوم، ترون و تعداد دیگری از بلاک چین ها ساخت. در ادامه با بهترین زبان های برنامه نویسی اسمارت کانترکت ها آشنا خواهید شد:
- سالیدیتی (Solidity) اتریوم، اولنچ، بایننس، ترون، هدرا و پالیگان
- راست (Rust) کازماس، پولکادات و سولانا
- سی پلاس پلاس (C++) ریپل، ایاس و استلار
- کلاریتی (Clarity) استکس
- جاوا (Java) اتریوم، بلاک چین آی بی ام و نئو
- جاوا اسکریپت (JavaScript) اتریوم، نئو، پولکادات، سولانا
- پایتون (Python) اتریوم، نئو و استیم
مزایا و معایب قرارداد هوشمند
از آنجا که قراردادهای هوشمند بر مبنای فناوری بلاک چین عمل می کنند، از سرعت و امنین بالایی برخوردارند. همچنین، مقرون به صرفه هستند و در عین حال، تنوع زیادی را نیز در اختیار کاربران خود قرار می دهند؛ البته قراردادهای هوشمند درست همانند هر فناوری دیگر، خالی از عیب و نقص نیستند و معایبی دارند. در ادامه مزایا و معایب قراردادهای هوشمند را برای شما شرح می دهیم:
مزایای قرارداد هوشمند
- خود مختاری: طرفین قرارداد هوشمند می توانند بدون نیاز به واسطه ها یا نهادهای حقوقی، قرارداد را تنظیم و اجرا کنند.
- اعتماد: قراردادهایی که روی بلاکچین های امن و شفاف اجرا شوند، به جلب اعتماد بیشتر طرفین کمک می کنند.
- سرعت: قراردادهای هوشمند با حذف کاغذ بازی ها و فرآیندهای زمان بر، سرعت انجام تعاملات را بیشتر می کنند.
- امنیت: قراردادهای هوشمند با استفاده از رمزگذاری و تأیید شبکه بلاک چین، از تقلب یا سو استفاده جلوگیری می کنند.
- توقف ناپذیری: هنگامی که قرارداد هوشمندی پیاده سازی می شود، قوانین و شرایط موجود در آن به هیچ وجه قابل تغییر نیست. در همه شرایط، طرفین قرارداد مجبور هستند به توافق پایبند بمانند.
- تمرکززدایی: قراردادهایی که روی بلاکچین های آزاد منعقد شوند، غیرمتمرکز هستند؛ یعنی کنترل آن در دست نهاد یا شرکت واحدی نیست و این به معنای خداحافظی با منفعت طلبی یا فساد در اجرای این قراردادها است.
- قابلیت برنامه نویسی: از قراردادهای هوشمند می توان برای انجام طیف گسترده ای از وظایف برنامه نویسی کرد؛ از تراکنش های ساده گرفته تا فرآیندهای پیچیده کسب وکاری.
| مقاله پیشنهادی: در مورد سیستم مدیریت هوشمند ساختمان BMS چه می دانید؟ |
معایب قرارداد هوشمند
- ناتوانی در تغییر: قراردادهای هوشمند پس از اجرا، قابل تغییر یا فسخ نیستند و در صورت بروز خطا یا نقص، راه حلی برای اصلاح آنها وجود ندارد.
- ناتوانی در حل اختلاف: این قراردادها فاقد هرگونه مکانیزم حل اختلاف هستند و در صورت بروز هر گونه تخلف، راه حلی برای حل این مسئله وجود ندارد.
- ناتوانی در پاسخگویی: قراردادهای هوشمند قابلیت پاسخگویی ندارند و در صورت بروز خسارت یا ضرر، راه حلی برای جبران آن ارائه نمی دهند.
- ناتوانی در تطابق: این نوع قراردادها با قوانین و مقررات حقوقی کشورهای مختلف تطابق ندارند و در صورت بروز تغییرات یا تضاد، راه حلی برای سازگار سازی وجود ندارد.
- ناتوانی در انعطاف: قراردادهای اسمارت کانترکت با توجه به منطق برنامه نویسی، عملکردهای ساده یا انسانی را به سختی انجام می دهند.
اجزای تشکیل دهنده قرارداد هوشمند
به طور کلی، برای نوشتن کد قراردادهای هوشمند، علاوه بر یادگیری برنامه نویسی، باید روی پنج رکن اصلی زیر متمرکز باشیم:
- امضا کنندگان: هر یک از طرفین اسمارت کانترکت از طریق امضای دیجیتال اعلام می‌کنند که قرارداد مورد تایید آنها است.
- موضوع قرارداد: این برنامه بایستی به محصول یا خدمات تحت قرارداد دسترسی داشته باشد تا به طور اتوماتیک آنها را در فرایند عرضه یا خرید تحت کنترل در آورد.
- شرایط قرارداد: شرایط اسمارت کانترکت مجموعه ای از عملکردهاست که در صورت به وقوع پیوستن شرایط، باعث اجرای قرارداد می شود. نوشتن صحیح این شرایط برای داشتن قراردادی سالم و دقیق بسیار مهم است.
- اوراکل (Oracle): منظور از اوراکل منبعی است که اطلاعات خارجی را به قرارداد می دهد تا پردازش شوند؛ مثلا اگر قرارداد باید اطلاعات هواشناسی را بررسی کند، اوراکل می تواند یک وب سایت هواشناسی باشد که اطلاعات از آن گرفته می شود.
- پلتفرم: پلتفرم خود را طوری انتخاب کنید که بعدا دست شما را برای توسعه نبندد. برای مثال؛ اتریوم محبوب ترین بلاک چین برنامه نویس هاست.
کلاهبرداری قرارداد هوشمند
برای جلوگیری از کلاهبرداری در قرارداد هوشمند، بهتر است که قبل از سپرده‌گذاری پول خود، تحقیقات لازم را درباره قرارداد، سازنده آن، منبع کدهای آن و بازخوردهای دیگران درباره آن انجام دهید. بنابراین، چنین تصوری اشتباه است که چون این تکنولوژی امکان تقلب و کلاهبرداری را از بین می برد، می‌تواند به سرعت وارد تمامی حوزه ها شود.
جمع بندی
در این مقاله با قرارداد هوشمند آشنا شدید. گفتیم که قراردادهای هوشمند، برنامه‌هایی هستند که روی بلاک چین ذخیره می شوند و در شرایط از پیش تعیین شده فعال می شوند. با استفاده از قرارداد هوشمند بلاک چین، وجود و حضور واسطه و فرد سوم از بین می رود و کارها بدون مشکل اجرا می شوند.
پیشنهاد مطالعه : اگر به دنبال مناقصات جدید هستید « مناقصات ساختمان » را در پایگاه اطلاع رسانی هزاره دنبال کنید.
