آنچه در این مطلب می خوانید:
سرمایه‌گذاری در آموزش و پرورش علاوه بر افزایش دانش و مهارت نیروی انسانی، تاثیر مستقیمی بر رشد اقتصادی، کاهش نابرابری‌ها و تقویت زیرساخت‌های اجتماعی دارد. در نتیجه تخصیص درصد قابل توجهی از بودجه کشور به این بخش، به معنای اولویت قرار دادن آینده کشور و تقویت بنیان‌های توسعه پایدار است. اما بودجه آموزش و پروش در سال ۱۴۰۳ چقدر بوده است؟
بودجه آموزش و پرورش
بودجه آموزش و پرورش یکی از مهم‌ترین مباحث اقتصادی و اجتماعی کشور است. تصویب این بودجه تاثیر مستقیمی بر کیفیت آموزش و آینده تحصیلی نسل‌های آینده دارد.
بودجه‌ای که دولت برای آموزش و پرورش در سال ۱۴۰۳ در نظر گرفته، معادل ۲۳۷ هزار میلیارد تومان (همت) است. این مقدار در مقایسه با سال گذشته نزدیک به ۲۰ درصد (۱۹۷ همت) رشد داشته است. این افزایش بودجه در نگاه اول کاملا امیدوار کننده به نظر می‌رسد. اما با بررسی جزئیات بودجه و نیازهای آموزشی کشور چالش‌های قابل توجهی را آشکار می‌سازد.
بررسی بودجه آموزش و پرورش
بودجه آموزش و پرورش در سال ۱۴۰۳ رشد قابل قبولی داشته است، اما با چالش‌های بسیار زیادی همراه است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
رشد حقوق کارمندان و معلمان
یکی از دلایل اصلی افزایش بودجه آموزش و پرورش، رشد حقوق کارمندان و معلمان این وزارتخانه در سال ۱۴۰۳ است. با توجه به افزایش ۲۰ درصدی حقوق کارکنان، بخش عمده‌ای از این بودجه صرف جبران همین افزایش می‌شود.
استخدام معلمان جدید
در سال ۱۴۰۳، ۷۲ هزار معلم جدید استخدام شده‌اند، این در حالی است که ۴۰ هزار بازنشسته از سیستم خارج شده‌اند. این تغییرات نیروی انسانی به همراه حقوق پرداختی به نومعلمان، بار مالی جدیدی برای وزارت آموزش و پرورش به وجود آورده است.
جدا از استخدام حوزه‌هایی مانند زبان انگلیسی که خاص‌تر هستند دچار کمبود معلم شده‌اند که خانواده‌ها و دانش آموزان را مجبور به استفاده از راه‌های دیگری مثل دوره های آموزش زبان انگلیسی می‌کند که وب سایت‌هایی مانند این وب سایت با استفاده از تکنیک‌های هفتصد قالب طلایی زبان انگلیسی را آموزش می‌دهند.
افزایش هزینه امور پرورشی هر دانش آموز
افزایش جمعیت دانش‌آموزی و هزینه‌های پرورشی نیز از دیگر چالش‌های بودجه سال ۱۴۰۳ است. بر اساس آمار هزینه امور پرورشی برای هر دانش‌آموز از ۶۹۰ هزار تومان در سال گذشته به ۱ میلیون و ۳۴۰ هزار تومان در سال ۱۴۰۳ افزایش یافته است. تازه این عدد منهای هزینه‌هایست که خانواده‌ها برای فرستادن دانش‌آموزان خود به کلاس‌های یادگیری زبان انگلیسی مانند آکادمی روان می‌کنند، است.
چالش‌های دانشگاه فرهنگیان
دانشگاه فرهنگیان به عنوان مرکز اصلی تربیت معلمان از مشکلات شدید بودجه‌ای رنج می‌برد. در بودجه سال ۱۴۰۳ اعتبارات این دانشگاه تنها ۳۰.۷ درصد افزایش یافته و از ۴.۲ هزار میلیارد تومان به ۵.۵ هزار میلیارد تومان رسیده است. نکته نگران کننده این است که ۶۳ درصد بودجه این دانشگاه از محل درآمدهای اختصاصی، عمدتا کسر از حقوق دانشجومعلمان تامین می‌شود.
علی‌رغم افزایش بودجه این دانشگاه به دلیل افزایش هزینه‌های غذا، تجهیزات، استخدام اعضای جدید هیئت علمی و غیره با بحران شدید مالی روبه‌رو است.
هزینه چاپ کتاب‌های درسی
سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی که مسئول آماده‌سازی و چاپ کتب درسی است با افزایش هزینه‌های چاپ و قیمت کاغذ مواجه شده است. اگرچه بودجه این سازمان نسبت به سال گذشته افزایش ۵.۸۱ درصدی داشته است. اما به دلیل کاهش تخصیص منابع در لایحه فعلی و نوسانات بازار احتمال تاخیر در دسترسی دانش‌آموزان به کتب درسی مشابه سال‌های گذشته، وجود دارد.
عدم تطابق بودجه با برنامه هفتم توسعه
در برنامه هفتم آموزش و پرورش موظف شده تا مهارت‌های فنی و حرفه‌ای را در دوره متوسطه دوم گسترش دهد و ۲۰۰ مجتمع آموزشی و پرورشی احداث کند. این اقدامات به ۶ همت اعتبار اضافی نیاز دارند، در حالی که کل بودجه سازمان نوسازی و تجهیز مدارس تنها ۱۲ همت پیش‌بینی شده است. این کمبود اعتبار امکان تحقق اهداف بلندمدت برنامه هفتم را محدود می‌کند.
با توجه به موارد بالا می‌توان گفت که اگرچه بودجه آموزش و پرورش در سال ۱۴۰۳ افزایش عددی داشته است. اما با توجه به افزایش هزینه‌ها، و اهداف توسعه‌ای هنوز با چالش‌های جدی مواجه است. این مسئله نیازمند بازنگری دقیق و تخصیص منابع کافی برای تضمین کیفیت آموزش و پرورش کشور است.
مشکلات بودجه آموزش و پرورش
مشکلات مربوط به بودجه آموزش و پرورش همواره یکی از چالش‌های اساسی نظام آموزشی کشور بوده است. این مشکلات با وجود افزایش نسبی بودجه در سال‌های اخیر، همچنان پابرجا هستند و در سال ۱۴۰۳ نیز شاهد وضعیت مشابهی هستیم.
بودجه این وزارتخانه که قرار است محور تحول و توسعه جامعه باشد، به دلیل تخصیص ناکافی و نادرست منابع به سختی می‌تواند اهداف تحولی خود را دنبال کند. در بالا با چالش‌های این بودجه آشنا شدید، اما در ادامه به بررسی جزئی‌تر مشکلات و چالش‌های مربوط به آن در سال ۱۴۰۳ می‌پردازیم.
کاهش سهم از منابع عمومی دولت
با وجود افزایش ۱۷ درصدی بودجه آموزش و پرورش در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال قبل، سهم این نهاد از منابع عمومی دولت کاهش یافته است.
در لایحه بودجه ۱۴۰۲ سهم آموزش و پرورش از منابع عمومی دولت ۱۰.۵۷ درصد بود که در سال ۱۴۰۳ به ۹.۸۳ درصد کاهش یافته است. این کاهش سهم در حالی است که هدف‌گذاری برنامه‌های توسعه‌ای کشور بر افزایش سهم آموزش و پرورش به ۱۵ درصد از کل بودجه عمومی تأکید دارد.
تمرکز بودجه بر هزینه‌های پرسنلی
یکی از مشکلات عمده بودجه آموزش و پرورش تمرکز بیش از حد بر پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان است. طبق بند الحاقی ۴ ماده ۹۱ برنامه توسعه هفتم، سهم هزینه‌های غیرپرسنلی از بودجه آموزش و پرورش باید تا پایان برنامه به ۳۵ درصد برسد.
اما در حال حاضر بخش عمده‌ای از بودجه صرف پرداخت حقوق معلمان و کارکنان می‌شود. به طوری که فضای مالی برای سایر فعالیت‌های ضروری مانند تامین تجهیزات، چاپ کتب درسی و توسعه مدارس باقی نمی‌ماند.
تضاد در برنامه‌ریزی و اجرای قوانین
علی‌رغم تصویب قوانین و برنامه‌های توسعه‌ای مانند برنامه هفتم، آموزش و پرورش همچنان با نادیده گرفتن قوانین و عدم پایبندی به احکام توسعه‌ای مواجه است.
به عنوان نمونه بخشنامه‌ای که قرار بود کسری‌های حقوق دانشجومعلمان را از ۴۵ درصد به ۲۸ درصد کاهش دهد به صورت غیرمنتظره لغو شد. این تصمیم نه تنها عدالت را نقض می‌کند، بلکه اعتماد جامعه آموزشی را نسبت به تحقق وعده‌های دولت کاهش می‌دهد.
افزایش نابرابر بودجه سایر نهادها
در شرایطی که آموزش و پرورش با محدودیت‌های مالی مواجه است، بودجه برخی نهادها به‌طور نامتعارفی افزایش یافته است. به عنوان مثال بودجه وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان اداری و استخدامی به ترتیب ۲۱۷ درصد و ۱۵۰ درصد افزایش یافته است. این نابرابری در تخصیص منابع نشان دهنده کم‌توجهی به اهمیت نظام آموزشی در برنامه‌ریزی‌های کلان است.
سخن پایانی
در بالا به طور کامل بودجه سال ۱۴۰۳ آموزش و پرورش را مورد بررسی قرار داریم. همان‌طور که مشاهده کردید، علی‌رغم افزایش بودجه این وزراتخانه همچنان با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کند.
برای حل این مشکلات دولت و مجلس باید با بازنگری در نحوه تخصیص منابع، سهم آموزش و پرورش را از بودجه عمومی افزایش دهند. با رعایت عدالت در توزیع منابع، شرایط لازم برای تحقق اهداف توسعه‌ای و ارتقای کیفیت آموزش فراهم می‌شود.
