آنچه در این مطلب می خوانید:
دامنه نوسان بورس یکی از مهمترین ابزارهای کنترل بازار سرمایه است که برای جلوگیری از نوسانات شدید قیمت سهام و ایجاد تعادل در معاملات استفاده می‌شود.
این مفهوم به محدوده‌ای اشاره دارد که در آن قیمت یک سهم در طول یک روز معاملاتی می‌تواند تغییر کند. هدف اصلی دامنه نوسان، جلوگیری از هیجانات بیش از حد بازار، چه در زمان رشد و چه در زمان افت، و حفظ پایداری معاملات است.
برای مثال، اگر دامنه نوسان یک سهم ±۵٪ باشد و قیمت پایانی روز قبل آن ۱۰۰۰ تومان باشد، در روز بعد قیمت این سهم نمی‌تواند کمتر از ۹۵۰ تومان یا بیشتر از ۱۰۵۰ تومان معامله شود. این محدودیت از نوسانات غیرمنطقی که می‌تواند باعث زیان شدید سرمایه‌گذاران شود، جلوگیری می‌کند.
دامنه نوسان به عنوان یک مکانیزم حفاظتی، در بسیاری از بورس‌های جهان با ساختارهای مختلفی اعمال می‌شود. برخی بورس‌ها دامنه نوسان را بر اساس شرایط بازار تغییر می‌دهند، در حالی که برخی دیگر از سیستم‌های بدون دامنه نوسان استفاده می‌کنند که نوسانات شدیدتری را به دنبال دارد. در این مقاله از مجله هزاره به طور مفصل به بررسی این موضوع می پردازیم.
دامنه نوسان بورس چقدر است؟
در بورس اوراق بهادار تهران، دامنه نوسان برای سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار اصلی به‌طور معمول ±۵٪ است. این مقدار برای همه نمادهای معاملاتی ثابت نیست و در شرایط خاص می‌تواند تغییر کند.
اما در فرابورس ایران، دامنه نوسان بسته به نوع تابلو متفاوت است:
- تابلو زرد: ۳± درصد
- تابلو نارنجی: ۲± درصد
- تابلو قرمز: ۱± درصد
همچنین، در مواقعی که شرکت‌ها افزایش سرمایه داده و نماد آن‌ها بعد از مدتی بازگشایی می‌شود، ممکن است معاملات در روز اول بدون دامنه نوسان انجام شوند تا کشف قیمت به‌صورت واقعی‌تر صورت گیرد.
یکی دیگر از استثنائات در دامنه نوسان، حق تقدم سهام است که معمولاً دامنه نوسان آن ±۱۰٪ در نظر گرفته می‌شود.
مقاله پیشنهادی: چگونه از نوسانات شاخص کل بورس سود ببریم؟
چرا دامنه نوسان بورس تعیین شده است؟
دامنه نوسان بورس یک ابزار کنترلی است که توسط سازمان بورس و اوراق بهادار ایران به کار گرفته شده است تا از نوسانات بیش از حد قیمت‌ها جلوگیری کند. این مکانیزم با محدود کردن تغییرات روزانه قیمت، تأثیر هیجانات بازار را کاهش داده و باعث ایجاد ثبات نسبی در معاملات می‌شود.
اگر دامنه نوسان وجود نداشته باشد، قیمت سهام می‌تواند در یک روز معاملاتی دچار تغییرات شدیدی شود که این امر ممکن است باعث ضررهای غیرقابل‌جبران برای سرمایه‌گذاران، به‌ویژه افراد تازه‌وارد شود.
مزایای دامنه نوسان بورس
گاهی اخباری در بازار منتشر می‌شود که به دنبال این اخبار، ممکن است گروهی از سرمایه‌گذارها تصمیمات عجیبی بگیرند. در این حالت اگر دامنه نوسان نداشته باشیم و حداقل و حداکثر نوسان مجاز در بازار بورس برای یک سهم تعریف نشده باشد، این احتمال وجود دارد که بخش مهمی از سرمایه یک سرمایه‌گذار تنها در یک روز از دست برود.
مطلب مهم بعدی این است که بعضی از شرکت‌هایی که در تابلوی قرمز بازار پایه فرابورس معامله می‌شوند، ورشکسته هستند. ریسک سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها بسیار بالا است. تنها محدودیت جدی دامنه نوسان باعث می‌شود سرمایه‌گذارها ضررهای شدیدی را متحمل نشوند.
وجود دامنه نوسان به سهامدار‌های بزرگ این اجازه را نمی‌دهد که بتوانند با سرمایۀ زیاد تغییرات بزرگی را در جهت دلخواه خود در بازار رقم بزنند. همچنین، از دامنه نوسان برای کشف قیمت واقعی سهام نیز استفاده می‌شود. در شرایط حساس، دامنه نوسان جلوی تلاطم‌های شدید در بازار را می‌گیرد.
کاهش ریسک معاملات، به ویژه برای معامله‌گران تازه‌وارد نیز دیگر مزیت دامنه نوسان است تا آن‌ها در طول روز بیش از مقدار مشخصی ضرر نکنند. این نکته را نیز مد نظر داشته باشید که عدد مثبت و منفی ۵ درصد، مقدار کمی نیست که هر کسی بتواند با چند خرید و فروش، قیمت سهم را تا این حد جابه‌جا کند اما در هر حال، دامنه نوسان همیشه منتقدان خود را داشته است.
مقاله پیشنهادی: هر آنچه که درباره کد بورسی باید بدانید
معایب دامنه نوسان در بورس
مهمترین نقطه ضعف دامنه نوسان در بورس ایران این است که این محدودیت همیشه وجود دارد و جلوی رشد سهم را می‌گیرد. با بررسی بازارهای جهانی، برای مثال سهام انویدیا (NVIDIA Corp)، می‌بینیم که در طی رشد ۶۰۰ درصدی این سهم، هرگز محدودیتی بر این سهم اعمال نشده است. محدودیت دامنه نوسان باعث کاهش ارزش معاملات در بورس نیز می‌شود، و این موضوع قطعاً اعتماد به بازار سهام را کمرنگ می‌کند.
تغییر دامنه نوسان بورس و دلایل آن
در شرایط خاص، سازمان بورس تصمیم به تغییر دامنه نوسان می‌گیرد. این تغییر ممکن است در مواقعی که بازار دچار هیجانات شدید است، به‌عنوان یک سیاست کنترلی اعمال شود. برای مثال:
- در دوران رکود شدید بازار، دامنه نوسان می‌تواند افزایش یابد تا امکان رشد سریع‌تر قیمت‌ها فراهم شود.
- در بحران‌های مالی و سقوط بازار، دامنه نوسان کاهش می‌یابد تا از کاهش بیش از حد ارزش سهام جلوگیری شود.
یکی از نمونه‌های تغییر دامنه نوسان در ایران، سال ۱۴۰۰ بود که دامنه نوسان از ۵± درصد به ۲± درصد کاهش یافت و سپس به تدریج به ۵± درصد برگشت.
برگشت دامنه نوسان بورس به حالت عادی
برگشت دامنه نوسان بورس معمولاً زمانی رخ می‌دهد که بازار به تعادل رسیده باشد. سازمان بورس با بررسی عواملی مانند حجم معاملات، میزان نقدینگی، وضعیت شاخص کل و شاخص هم‌وزن، تصمیم می‌گیرد که آیا دامنه نوسان باید به حالت عادی بازگردد یا خیر.
زمان بازگشت دامنه نوسان به وضعیت معمول، به سیاست‌های کلی سازمان بورس و شرایط اقتصادی کشور بستگی دارد. در صورتی که نوسانات بازار به ثبات نسبی برسد و نقدینگی کافی در گردش باشد، احتمال بازگشت دامنه نوسان به مقدار قبلی بیشتر خواهد شد.
مقاله پیشنهادی: مصوبه مجلس درباره مالیات شرکت‌های بورسی و فرابورسی
معاملات اوراق بهادار در بورس تهران در چه ساعاتی انجام می‌گیرد؟
ساعت معاملات بورس تهران به شرح زیر است:
- پیش‌گشایش (ثبت سفارشات اولیه):۸:۴۵ تا ۹:۰۰
- معاملات پیوسته: ۹:۰۰ تا ۱۲:۳۰
این برنامه معاملاتی در روزهای شنبه تا چهارشنبه اجرا می‌شود و در روزهای پنج‌شنبه و تعطیلات رسمی، بورس تعطیل است.
برخی بازارهای دیگر، مانند بازار مشتقه و بورس کالا، ممکن است ساعت‌های متفاوتی برای انجام معاملات داشته باشند که بسته به نوع دارایی متغیر است.
منظور از سفارش محدود چیست؟
سفارش محدود (Limit Order) سفارشی است که در آن سرمایه‌گذار قیمت دقیق خرید یا فروش یک سهم را مشخص می‌کند. در این نوع سفارش اگر قیمت خرید کمتر از قیمت بازار تعیین شود، سفارش تنها در صورت رسیدن قیمت به آن سطح اجرا خواهد شد. اگر قیمت فروش بیشتر از قیمت بازار تعیین شود، فروش تنها در صورت افزایش قیمت انجام می‌شود.
مثال:
فرض کنید قیمت سهمی در حال حاضر ۲۰۰۰ تومان است. اگر شما سفارش خریدی را با قیمت ۱۹۵۰ تومان ثبت کنید، این سفارش تنها در صورتی انجام خواهد شد که قیمت سهم به ۱۹۵۰ تومان یا کمتر کاهش یابد. این نوع سفارش به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا کنترل بیشتری بر قیمت خرید و فروش خود داشته باشند.
چگونه سود مجمع را دریافت کنیم؟
سود مجمع، سود نقدی (DPS) است که شرکت‌ها در پایان سال مالی به سهامداران خود پرداخت می‌کنند. برای دریافت این سود، سهامداران باید در تاریخ برگزاری مجمع عمومی سالیانه سهامدار شرکت باشند.
برای دریافت سود مجمع، چند روش متداول وجود دارد:
- پرداخت به شماره حساب بانکی: برخی شرکت‌ها سود را مستقیماً به حساب سهامداران واریز می‌کنند.
- مراجعه حضوری به بانک: برخی شرکت‌ها از سهامداران می‌خواهند که با ارائه کارت ملی و کد بورسی، سود خود را از شعب مشخص‌شده دریافت کنند.
- پرداخت از طریق سجام: بسیاری از شرکت‌ها سود سهام را به شماره شبای ثبت‌شده در سامانه سجام واریز می‌کنند.
برای اطلاع از نحوه پرداخت سود مجمع، می‌توانید اطلاعیه‌های منتشرشده در سایت codal.ir را بررسی کنید.
مقاله پیشنهادی: معرفی کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا
جمع‌بندی
دامنه نوسان بورس به محدوده تغییرات روزانه قیمت سهام گفته می‌شود که برای کنترل نوسانات بازار تعیین می‌شود. در بورس تهران، دامنه نوسان معمولاً ۵± درصد است، اما در بازار پایه و شرایط خاص ممکن است تغییر کند.
تغییر دامنه نوسان معمولاً در شرایط بحرانی یا رکودی رخ می‌دهد تا از هیجانات بازار جلوگیری شود. معاملات بورس در روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۹:۰۰ تا ۱۲:۳۰ انجام می‌شود. سود مجمع شرکت‌ها از طریق سامانه سجام، بانک‌ها یا حساب بانکی سهامداران پرداخت می‌شود.
با شناخت دقیق دامنه نوسان بورس، سرمایه‌گذاران می‌توانند استراتژی‌های بهتری برای معاملات خود انتخاب کنند و ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش دهند.
