آنچه در این مطلب می خوانید:
FATF که مخفف عبارت (Financial Action Task Force گروه ویژه اقدام مالی) است، یک سازمان بین‌المللی نظارتی در حوزه مالی محسوب می‌شود که با هدف مبارزه با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم تأسیس شده است.
این نهاد در سال ۱۹۸۹ توسط کشورهای گروه هفت (G7) شکل گرفت و با تدوین استانداردهای مالی، از کشورها می‌خواهد که سیستم‌های مالی خود را شفاف‌تر کنند و از ورود پول‌های غیرقانونی به شبکه بانکی جلوگیری نمایند.
ایران به دلیل عدم اجرای برخی از لوایح مرتبط، در لیست سیاه FATF قرار دارد که این مسئله تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد کشور گذاشته است. در این مقاله از مجله هزاره، به بررسی FATF به زبان ساده، وضعیت ایران در این سازمان، معایب پیوستن به آن و تأثیرات آن بر اقتصاد خواهیم پرداخت.
FATF به زبان ساده
FATF یک سازمان بین‌المللی است که مانند یک سیستم نظارتی عمل می‌کند و کشورهای عضو را ملزم می‌سازد که قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای جلوگیری از پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم وضع کنند. به زبان ساده، این نهاد تلاش می‌کند که پول‌های حاصل از قاچاق، فساد مالی و دیگر فعالیت‌های غیرقانونی وارد شبکه بانکی نشوند.
هر کشوری که عضو FATF باشد، باید تراکنش‌های مالی خود را شفاف کند و اطلاعات مالی را در صورت لزوم در اختیار دیگر کشورها قرار دهد. اگر کشوری این قوانین را رعایت نکند، در لیست خاکستری یا سیاه این سازمان قرار می‌گیرد که می‌تواند باعث محدودیت‌های اقتصادی و مالی شدید برای آن کشور شود.
برای درک بهتر، فرض کنید که یک بانک جهانی بخواهد با بانک‌های ایران همکاری کند. اگر ایران در لیست سیاه FATF باشد، بانک‌های جهانی از این همکاری خودداری می‌کنند، زیرا این کشور به عنوان یک منطقه پرخطر مالی شناخته می‌شود. این وضعیت باعث کاهش شدید مبادلات مالی و بانکی ایران در سطح بین‌المللی شده است.
مقاله پیشنهادی: بهترین صندوق‌های درآمد ثابت
وضعیت ایران در FATF
ایران یکی از کشورهایی است که در لیست سیاه FATF قرار دارد. این وضعیت به این معناست که این نهاد، ایران را به دلیل عدم اجرای برخی اصلاحات مالی، کشوری پرریسک از نظر پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم می‌داند. بنابراین، اکثر بانک‌ها و موسسات مالی بین‌المللی از همکاری با ایران خودداری می‌کنند تا مشمول جریمه‌های بین‌المللی نشوند.
در سال‌های گذشته، ایران برخی اقدامات برای خروج از لیست سیاه FATF انجام داد، اما تصویب نهایی لوایحی مانند) CFT کنوانسیون مبارزه با تأمین مالی تروریسم) و پالرمو (کنوانسیون مبارزه با جرایم سازمان‌یافته فراملی) با مخالفت‌هایی مواجه شد.
عدم اجرای این قوانین باعث شد که ایران از سال ۲۰۲۰ دوباره در لیست سیاه FATF قرار بگیرد. این موضوع روابط مالی ایران را با بانک‌های جهانی بسیار پیچیده و دشوار کرده است.
تأثیر FATF بر اقتصاد ایران
قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF پیامدهای اقتصادی مختلفی داشته است. یکی از مهم‌ترین تأثیرات آن، قطع ارتباطات بانکی ایران با سیستم مالی جهانی است. بانک‌های خارجی برای جلوگیری از جریمه شدن توسط FATF و تحریم‌های مرتبط، از انجام تراکنش‌های مالی با ایران اجتناب می‌کنند.
این موضوع باعث شده است که ایران نتواند به راحتی نقل و انتقالات مالی خود را انجام دهد و برای تجارت خارجی، مجبور به استفاده از روش‌های غیرمستقیم و پرهزینه شود.
به دلیل محدودیت‌های بانکی، هزینه واردات کالا به ایران افزایش یافته است. بسیاری از شرکت‌های ایرانی مجبور هستند که از واسطه‌ها برای انتقال پول استفاده کنند که این موضوع موجب افزایش هزینه‌های تجاری و کاهش سودآوری کسب‌وکارها شده است.
علاوه بر این، سرمایه‌گذاران خارجی نیز تمایلی به ورود به بازار ایران ندارند، زیرا نبود شفافیت مالی و حضور در لیست سیاه FATF باعث شده که ریسک سرمایه‌گذاری در کشور بالا باشد.
از سوی دیگر، محدودیت در ورود ارزهای خارجی به ایران باعث کاهش ارزش ریال در برابر ارزهای بین‌المللی شده است.
هنگامی که یک کشور نتواند به منابع ارزی خارجی دسترسی داشته باشد، تقاضا برای دلار و یورو افزایش می‌یابد که در نتیجه، قیمت ارزهای خارجی بالا می‌رود و تورم داخلی تشدید می‌شود. این وضعیت، تأثیر مستقیمی بر افزایش قیمت کالاها و کاهش قدرت خرید مردم داشته است.
مقاله پیشنهادی: فاجعه ناترازی انرژی: تهدید جدی برای تولید و اقتصاد کشور
معایب FATF برای ایران
برخی مخالفان پیوستن ایران به FATF معتقدند که این سازمان، تنها ابزاری در دست قدرت‌های جهانی است و هدف اصلی آن، اعمال فشار بر کشورهایی مانند ایران است. یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های منتقدان این است که پیوستن ایران به FATF می‌تواند بر سیاست‌های منطقه‌ای کشور تأثیر بگذارد.
این نگرانی از آنجا ناشی می‌شود که شفافیت مالی مورد نظر FATF ممکن است باعث شود که برخی تراکنش‌های ایران با متحدان منطقه‌ای‌اش تحت نظارت قرار گیرد و در نتیجه، برخی فعالیت‌های اقتصادی و سیاسی کشور محدود شود.
همچنین، برخی کارشناسان بر این باورند که اجرای استانداردهای FATF می‌تواند موجب سوءاستفاده کشورهای غربی از اطلاعات مالی ایران شود. آن‌ها استدلال می‌کنند که در صورت پیوستن ایران به FATF، این امکان وجود دارد که کشورهای غربی با دسترسی به اطلاعات مالی ایران، تحریم‌های جدید و هدفمندتری را علیه اقتصاد کشور اعمال کنند.
یکی دیگر از مشکلات احتمالی FATF، افزایش بوروکراسی مالی برای شرکت‌های داخلی است. اجرای کامل استانداردهای FATF نیازمند تغییرات گسترده در سیستم بانکی ایران است که می‌تواند هزینه‌های اجرایی بالایی را به بانک‌ها و شرکت‌های ایرانی تحمیل کند.
مقاله پیشنهادی: پرسودترین صندوق درآمد ثابت
چه کشورهایی FATF را نپذیرفته‌اند؟
در حال حاضر، تعداد کمی از کشورها در لیست سیاه FATF قرار دارند که شامل ایران، کره شمالی و میانمار می‌شود. این کشورها به دلایل مختلفی از اجرای استانداردهای FATF خودداری کرده‌اند.
کره شمالی به دلیل سیاست‌های بسته اقتصادی و تحریم‌های شدید بین‌المللی، هیچ تلاشی برای خروج از این لیست نکرده است. میانمار نیز به دلیل تحولات سیاسی اخیر، در وضعیت نامشخصی قرار دارد. ایران اما به عنوان یک کشور دارای منابع غنی و اقتصادی پویا، در شرایط متفاوتی نسبت به این کشورها قرار دارد و حضور در لیست سیاه FATF، موانع جدی بر سر راه تجارت خارجی آن ایجاد کرده است.
آیا پیوستن به FATF به نفع ایران است؟
موضوع پیوستن یا نپیوستن به FATF یکی از چالش‌های بزرگ سیاست‌گذاری در ایران است. برخی کارشناسان اقتصادی بر این باورند که پذیرش FATF و اجرای استانداردهای آن، می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک کند.
خروج از لیست سیاه FATF باعث خواهد شد که بانک‌های بین‌المللی راحت‌تر با ایران همکاری کنند و هزینه‌های تجارت خارجی کاهش یابد. همچنین، جذب سرمایه‌گذاری خارجی افزایش خواهد یافت و ارزش پول ملی تقویت می‌شود.
در مقابل، برخی تحلیلگران نگران این هستند که پیوستن به FATF، محدودیت‌هایی را بر سیاست‌های مالی و منطقه‌ای ایران اعمال کند. به ویژه، برخی بر این باورند که کشورهای غربی ممکن است از FATF به عنوان ابزاری برای تحت فشار قرار دادن ایران استفاده کنند.
در نهایت، تصمیم‌گیری در مورد FATF نیازمند بررسی دقیق مزایا و معایب آن است. اگرچه خروج از لیست سیاه FATF می‌تواند بسیاری از مشکلات اقتصادی ایران را کاهش دهد، اما نگرانی‌هایی در مورد تأثیرات سیاسی آن نیز وجود دارد.
مقاله پیشنهادی: ۵ نکته مهم که باید درباره کد مالیاتی بدانید
نتیجه‌گیری
FATF یک نهاد بین‌المللی است که با هدف مقابله با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم ایجاد شده است. ایران به دلیل عدم اجرای برخی از استانداردهای این سازمان، در لیست سیاه FATF قرار دارد که این مسئله موجب محدودیت‌های گسترده اقتصادی شده است.
در حالی که پیوستن به FATF می‌تواند مسیر تجارت خارجی ایران را هموارتر کند، برخی نگرانی‌های سیاسی و امنیتی نیز درباره اجرای این استانداردها وجود دارد. در نهایت، تصمیم‌گیری درباره FATF باید با در نظر گرفتن منافع ملی و شرایط اقتصادی کشور انجام شود.
