آنچه در این مطلب می خوانید:
در نظام بانکی ایران، به منظور کاهش میزان چک های برگشتی و افزایش شفافیت و اعتبار در معاملات مبتنی بر چک، سامانه ای با نام «صیاد» راه اندازی شد که چک های صادر شده در قالب آن، به نام «چک صیادی» شناخته می شوند.
اصطلاح «صیادی» درواقع مخفف عبارت «سامانه یکپارچه صدور الکترونیکی دسته چک» است. این سامانه با نظارت بانک مرکزی ایجاد شده و هدف اصلی آن استانداردسازی فرآیند صدور، ثبت و استعلام چک است.
برخلاف چک های سنتی، چک صیادی تنها در صورتی معتبر است که اطلاعات آن در سامانه ثبت شده و گیرنده نیز صحت آن را تأیید کرده باشد. همین الزام موجب شده است که اعتبار چک ها به طور چشمگیری افزایش یافته و میزان صدور چک های بی محل کاهش پیدا کند.
مشخصات چک صیادی و تفاوت آن با چک های قدیمی
چک های صیادی دارای رنگ بنفش هستند و هر برگ چک یک شناسه ۱۶ رقمی منحصربه فرد دارد. این شناسه امکان استعلام چک صیادی را فراهم می کند، به گونه ای که با وارد کردن این کد در سامانه های مختلف، اطلاعاتی درباره اعتبار صادرکننده، سابقه چک برگشتی و حتی وضعیت حساب بانکی او نمایش داده می شود.
این چک ها برخلاف چک های قدیمی دیگر به صورت دستی تکمیل نمی شوند. فرایند صدور آن نیازمند ثبت الکترونیکی اطلاعات ازجمله نام و کد ملی گیرنده، مبلغ، تاریخ سررسید و شماره سریال چک در سامانه ثبت چک صیادی است.
مقاله پیشنهادی: همه چیز درباره بانک پاسارگاد ویپاد
چک صیادی بنفش به چه کسانی تعلق می گیرد؟
چک صیادی بنفش فقط به افرادی داده می شود که از منظر اعتباری در وضعیت مناسبی قرار دارند. این یعنی بانک ها تنها زمانی برای مشتری خود دسته چک صیادی صادر می کنند که او شرایطی همچون نداشتن چک برگشتی فعال، نداشتن بدهی معوق، برخورداری از گردش حساب مطلوب و رفتار مالی منظم را داشته باشد. بنابراین صدور دسته چک به نوعی ابزار اعتبارسنجی غیررسمی نیز محسوب می شود.
سامانه چک صیادی و نقش آن در شفاف سازی
سامانه چک صیادی بستری اینترنتی است که به کمک آن می توان تمامی اطلاعات مرتبط با یک چک را ثبت، بررسی و پیگیری کرد.
هدف این سامانه شفاف سازی در نظام پرداخت با چک است. سامانه صیاد امکان صدور، تأیید، انتقال، اعلام مفقودی، برگشت خوردن و حتی رهگیری را به شکل آنلاین فراهم می سازد. این سامانه با اتصال به تمام بانک ها، یکپارچگی و هماهنگی بین نظام بانکی و مشتریان را تضمین می کند.
استعلام چک صیادی با کد ملی و شناسه صیادی
برای بررسی اعتبار چک صیادی پیش از دریافت، افراد می توانند از استعلام چک صیادی استفاده کنند. این کار هم با شناسه ۱۶ رقمی درج شده روی چک امکان پذیر است و هم از طریق وارد کردن کد ملی صادرکننده در برخی سامانه های بانکی. در هر دو حالت، اطلاعاتی مانند تعداد چک های برگشتی، مدت زمان برگشت ها، تعداد چک های در گردش و ریسک اعتباری صادرکننده نمایش داده می شود.
این قابلیت در جلوگیری از معاملات پرریسک نقش بزرگی ایفا می کند، زیرا شخص دریافت کننده می تواند پیش از قبول چک، از وضعیت اعتباری صادرکننده مطمئن شود.
مقاله پیشنهادی: بالاترین نرخ سود بانکی
چک صیادی در سامانه بام بانک ملی
از جمله ابزارهای قدرتمند برای مدیریت چک صیادی، سامانه بام بانک ملی است. کاربران این سامانه می توانند تمام مراحل صدور، ثبت، انتقال و استعلام چک را از طریق گوشی موبایل یا رایانه شخصی خود انجام دهند.
سامانه بام نه تنها به کاربران بانک ملی، بلکه به سایر مشتریان نیز خدمات مرتبط با سامانه صیاد را ارائه می دهد. قابلیت استعلام چک صیادی با کد ملی از طریق بام، یکی از ویژگی های منحصربه فرد آن است.
چک صیادی سپه و نقش بانک ها در فرآیند ثبت و وصول
تمام بانک های کشور، ازجمله بانک سپه، موظف هستند که چک های خود را تنها از طریق سامانه صیاد صادر کنند. در نتیجه، چک صیادی سپه از نظر فنی و اجرایی تفاوتی با چک های صادره از سایر بانک ها ندارد. مشتریان بانک سپه نیز موظف اند اطلاعات چک را در سامانه صیاد ثبت کنند و گیرنده نیز باید آن را تأیید کند تا چک قابلیت وصول داشته باشد.
نحوه وصول چک صیادی چگونه است؟
برای وصول چک صیادی، دارنده چک باید در تاریخ سررسید به بانک مراجعه کند. اما بر خلاف گذشته، بانک ابتدا صحت ثبت و تأیید چک در سامانه را بررسی می کند. اگر اطلاعات چک ثبت نشده باشد یا تأیید گیرنده در سامانه وجود نداشته باشد، بانک از پرداخت وجه خودداری خواهد کرد.
بنابراین نحوه وصول چک صیادی به طور کامل وابسته به عملکرد دو طرف معامله در سامانه صیاد است. چک هایی که اطلاعاتشان در سامانه کامل و تأیید شده اند، به راحتی و بدون نیاز به طی مراحل حقوقی قابل نقد شدن هستند.
مقاله پیشنهادی: سیاست بانک مرکزی برای تثبیت نرخ ارز
تاریخ سررسید چک صیادی چیست؟
یکی از پارامترهای الزامی ثبت چک در سامانه صیاد، تاریخ سررسید چک صیادی است. این تاریخ باید آینده باشد و امکان صدور چک با تاریخ گذشته یا سفید امضا وجود ندارد. این اقدام با هدف جلوگیری از صدور چک های بدون مسئولیت انجام شده است. تاریخ سررسید دقیقاً تعیین می کند که چه روزی چک باید پرداخت شود و سامانه نیز از همین اطلاعات برای تأیید یا رد عملیات وصول استفاده می کند.
چک صیادی برگشت بخوره چی میشه؟
اگر چک صیادی در تاریخ سررسید تأمین موجودی نداشته باشد، دارنده چک می تواند به بانک مراجعه کرده و گواهی عدم پرداخت دریافت کند.
این برگشت در سامانه ثبت می شود و به طور خودکار به سابقه اعتباری صادرکننده اضافه می گردد. در پی برگشت خوردن، دسترسی صادرکننده به دسته چک محدود شده و ممکن است شامل محدودیت های قانونی دیگر نیز بشود، مانند توقیف حساب یا ممنوع الخروج شدن.
بنابراین برگشت چک صیادی نه تنها تبعات قانونی دارد، بلکه به صورت دیجیتال نیز ردیابی شده و اثرات منفی آن در آینده قابل استناد خواهد بود.
مقاله پیشنهادی: طرح بهان بانک ملت چیست؟
جمع بندی نهایی
در مجموع، چک صیادی با تکیه بر فناوری و قانون گذاری دقیق، توانسته است بخش عمده ای از مشکلات سنتی نظام چک در ایران را حل کند. الزام به ثبت اطلاعات در سامانه، امکان استعلام چک صیادی با کد ملی، صدور محدود دسته چک بنفش به افراد دارای صلاحیت، و ثبت برگشت ها در یک سامانه متمرکز، باعث افزایش اعتبار چک در فضای تجاری کشور شده است.
استفاده صحیح از سامانه صیاد و آشنایی با عملکرد آن، به ویژه برای صاحبان کسب وکار، خریداران عمده، و تجار، ضرورتی انکارناپذیر است. با این تحول، چک از یک ابزار پرریسک به ابزاری قابل اعتماد و قابل رهگیری تبدیل شده است که می تواند نقش پررنگ تری در اقتصاد شفاف ایفا کند.
