آنچه در این مطلب می خوانید:
مناقصات از لحاظ تعداد مراحل بررسی به مناقصات تک مرحله ای و مناقصه دو مرحله ای تقسیم بندی می شوند. عمدتا اگر قرار بر این باشد که کالا یا خدماتی که از سوی مناقصه گر تامین شود پیچیده و فنی باشد؛ به درخواست کمیسیون مناقصه گزار، مناقصه به صورت دو مرحله ای برگزار می شود.
در مناقصه دو مرحله ای، در ابتدا در جلسه ای متشکل از کمیسیون فنی و بازرگانی مناقصات از منظر کیفی و فنی مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت اولویت بندی مناقصه گران به کمیسیون مناقصه گزار اطلاع رسانی می شود و بعد در جلسه ای پاکات قیمت باز می گردد. در ادامه این مقاله از سایت مناقصه و مزایده هزاره با معرفی بیشتر مناقصه دو مرحله ای همراه ما باشید.
انواع مناقصات
بر اساس ماده ۴ قانون برگزاری مناقصات با عنوان طبقه بندی انواع مناقصات، می توان آنها را از منظر مراحل بررسی به مناقصات تک مرحله ای و دو مرحله ای تقسیم کرد.
مناقصه تک مرحله ای
این مناقصه نوعی از مناقصات است که به ارزیابی فنی و بازرگانی پیشنهادات ارائه شده مناقصه گران نیاز ندارد. در مناقصه تک مرحله ای تنها در یک مرحله پاکات مربوط به پیشنهادات مناقصه گران گشوده شده و برنده مناقصه نیز در همان جلسه تعیین خواهد شد.
درک مناقصه یک مرحله ای
مناقصه تک مرحله ای که به عنوان مناقصه یک مرحله ای نیز شناخته می شود، یک روش تدارکاتی است که در آن کل فرآیند مناقصه، از ارسال تا ارزیابی، در یک مرحله انجام می شود. در این رویکرد، مناقصه گران پیشنهادات خود را ارسال می کنند و مناقصه گزار آن ها را بر اساس معیار های از پیش تعریف شده برای انتخاب برنده ارزیابی می کند.
فرآیند مناقصه یک مرحله ای
در مناقصه تک مرحله ای، مناقصه گزار درخواست پیشنهاد (RFP) یا دعوت به مناقصه (ITT) را صادر می کند که شامل کلیه اطلاعات لازم، الزامات و معیار های ارزیابی است. سپس مناقصه گران پیشنهادات خود را در پاسخ به RFP، که معمولاً شامل اجزای فنی و مالی است، آماده و ارائه می کنند.
مزایای رقابت یک مرحله ای
در ادامه به مزایای مناقصه یک مرحله ای می پردازیم:
سادگی و کارایی
مناقصه یک مرحله ای ساده و کارآمد است زیرا شامل یک دور مناقصه و ارزیابی است. این سادگی بار اداری را کاهش می دهد و زمان‌بندی تدارکات را تسریع می کند و آن را به گزینه‌ای جذاب برای پروژه های ساده با الزامات کاملاً تعریف شده تبدیل می کند.
شفافیت و صداقت
از آنجایی که همه مناقصه گران به طور مساوی در یک دور رقابت می کنند، مناقصه تک مرحله ای شفافیت و انصاف را در فرآیند تدارکات ارتقا می دهد. همه مناقصه گران فرصت برابر برای ارائه پیشنهاد دارند و معیار های ارزیابی از قبل به وضوح اعلام شده است.
باعث صرفه جویی در هزینه می شود
مناقصه یک مرحله ای می تواند منجر به صرفه جویی برای مناقصه گذاران و مناقصه گران شود. با ساده‌سازی فرآیند مناقصه، سازمان ها سربار اداری را کاهش می دهند و از نیاز به چندین دور مذاکرات اجتناب می کنند و در نتیجه هزینه های مبادله را کاهش می دهند.
مناقصه دو مرحله ای
مناقصه دو مرحله ای مناقصه ای است که به بررسی فنی و بازرگانی پیشنهادات مناقصه گران نیاز دارد. کمیته فنی و بازرگانی فرایند بررسی فنی و بازرگانی این پیشنهادات را انجام می دهد. نتایج این بررسی فنی و بازرگانی کمیته فنی و بازرگانی در مدت زمانی مشخص شده و حداکثر تا دو هفته زمانی به اطلاع کمیسیون مناقصه رسیده و پس از آن پاکات قیمت گشوده شده و برنده مناقصه تعیین می گردد.
درک مناقصه دو مرحله ای
مناقصه دو مرحله ای که به عنوان مناقصه دو پاکتی نیز شناخته می شود، یک روش تدارکاتی است که شامل دو مرحله مجزا است: صلاحیت و مناقصه. در مرحله اول، مناقصه گران مدارک صلاحیتی را ارائه می دهند که صلاحیت و توانایی خود را اثبات می کند، فقط داوطلبان واجد شرایط وارد مرحله دوم می شوند و در آنجا پیشنهادات خود را ارائه می دهند.
فرآیند مناقصه دو مرحله ای
در مرحله دو مرحله ای صلاحیت پیشنهاد، مناقصه گران مدارکی از قبیل مشخصات شرکت، صورت های مالی، صلاحیت فنی و سوابق را ارائه می کنند. مقام قراردادی این اسناد را ارزیابی می کند تا فهرست کوتاهی از مناقصه گران واجد شرایط را وارد کند و سپس از آن ها برای ارائه پیشنهادات در مرحله مناقصه دعوت می شود.
مزایای مناقصه دو مرحله ای
در ادامه به مزایای مناقصه دو مرحله ای می پردازیم:
افزایش رقابت و کیفیت
مناقصه دو مرحله ای به مناقصه گزار اجازه می دهد تا قبل از ارزیابی پیشنهاد، مناقصه گران را بر اساس صلاحیت ها و توانایی های آن ها واجد شرایط کند. این تضمین می کند که فقط مناقصه گران واجد شرایط و واجد شرایط در فرآیند مناقصه رقابتی شرکت می کنند و در نتیجه ارسال با کیفیت بالاتری ارائه می شود.
انعطاف پذیری و مذاکره
مناقصه دو مرحله ای به مناقصه گزار این امکان را می دهد که در مرحله مناقصه با مناقصه گران واجد شرایط مذاکره کند. این اجازه می دهد تا قیمت، دامنه و سایر شرایط برای بهینه سازی ارزش برای هر دو طرف و در عین حال حفظ تنش رقابتی و انصاف مورد مذاکره قرار گیرد.
کاهش خطر
مناقصه دو مرحله ای با تایید صلاحیت مناقصه گران در مرحله اول به کاهش ریسک هایی مانند عدم عملکرد، ورشکستگی و ناکافی بودن ظرفیت فنی کمک می کند. مناقصه گران واجد شرایط بیشتر به تعهدات خود عمل می کنند و احتمال تاخیر یا شکست پروژه را کاهش می دهند.
ارزیابی فنی و بازرگانی مناقصه دو مرحله ای
بر اساس ماده ۲ قانون برگزاری مناقصات، ارزیابی فنی و بازرگانی پیشنهادات فرایندی است که در آن استانداردها، مشخصات، کارایی، دوام و ویژگی های فنی و بازرگانی کالا یا خدماتی که قرار است مناقصه گران پیشنهاد بدهند بررسی شده و در این ارزیابی گزینه های مورد ارزیابی پذیرفته شده به مرحله بعدی یا همان ارزیابی مالی واگذار می گردد. کمیته فنی بازرگانی شامل حداقل سه عضو خبره و متخصص است. این سه عضو فنی و با تجربه از سوی دستگاه مناقصه گزار تعیین شده و ارزیابی فنی و بازرگانی پیشنهادات را انجام می دهند.
در مناقصه دو مرحله ای علاوه بر ارزیابی کیفی، ارزیابی فنی و بازرگانی مناقصه گر هم بر اساس بند الف و ب ماده ۱۹ انجام می گیرد. بر اساس ماده ۱۲ قانون برگزاری مناقصات در ارزیابی کیفی مناقصه گر، باید موارد زیر مورد بررسی قرار بگیرد:
- ارائه تضمین کیفت از سوی مناقصه گر در برابر کالا یا خدماتی که قرار است تامین کند.
- داشتن تجربه و دانش کافی در خصوص کالا یا خدماتی که مناقصه گر خواهان تامین آن است.
- داشتن حسن سابقه و ارائه مدارکی در این خصوص از جانب کارفرمایان پیشین در ارزیابی کیفی مناقصه گران لحاظ می شود.
- داشتن پروانه و صلاحیت انجام کار، در مناقصات پیمانکاری پیمانکار باید گواهینامه صلاحیت پیمانکاری داشته و در مناقصات تامین کالا مناقصه گزار باید دارای استانداردهای کیفیت، تولید، نصب یا بهره برداری باشد.
- در اختیار داشتن بنیه مالی لازم و ارائه مدارکی که نشان دهنده بنیه و توان مالی مناقصه گران باشد، در ارزیابی کیفی مناقصه گر مفید خواهد بود.
| مقاله پیشنهادی: کمیته فنی بازرگانی مناقصه چه وظایفی دارد؟ |
ارزیابی فنی و بازرگانی پیشنهادات نیز پیش از گشایش پاکت های قیمت مناقصه گران انجام می گیرد. به عنوان مثال در مناقصات شهرداری که اغلب انجام کار به پیمانکاران صلاحیت دار واگذار می گردد در صورت لزوم و به درخواست کمیسیون مناقصه گزار، مناقصه به صورت دو مرحله ای بوده و پیمانکاران صلاحیت دار ابتدا ارزیابی کیفی و فنی شده و در مرحله بعد پیمانکارانی که حذف نشده باشند، پاکات قیمت آنها گشوده شده و برنده مناقصه تعیین می شود. این نکته را نیز باید در نظر داشته باشید که پاکات قیمت مناقصه گرانی که در مرحله ارزیابی کیفی و فنی مردود شوند بدون گشایش و باز شدن به صورت مهر و موم به مناقصه گران تحویل خواهد شد.
معیارهای ارزیابی فنی و بازرگانی مناقصه گران بر اساس ماده ۱۶ قانون برگزاری مناقصات شامل موارد زیر می شود:
- ارزیابی فنی معیارهای عمومی
- ارزیابی فنی معیارهای فنی و تجهیزاتی
- ارزیابی فنی معیارهای فنی، مدیریتی و تامین کالا
در این ارزیابی منظور از معیارهای عمومی آیتم های کیفی است که در ارزیابی کیفی مناقصه گران انجام می شود. اما در اغلب کارهای پیمانکاری در کنار ارزیابی کیفی به ارزیابی معیارهای فنی، مدیریتی و استانداردهای تامین کالا و خدمات مورد نظر نیز پرداخته می شود.
مشخص کردن معیارها و میزان امتیاز دهی به هرکدام که ملاک رتبه بندی پیمانکاران و یا مناقصه گران خواهد بود، از سوی کمیته فنی و بازرگانی انجام می گیرد.
بنابراین زمانی از مناقصات دو مرحله ای استفاده می شود که کالا و یا خدماتی که قرار است تامین شود پیچیدگی خاص خود را داشته باشد. لزوم تعیین تک مرحله ای یا دو مرحله ای بودن مناقصات بر عهده دستگاه مناقصه گزار خواهد بود.
مناقصه یک رویه رقابتی برای خرید کالا ها و خدمات توسط ارگان های دولتی است که در آن تعهداتی از موضوع معامله به مناقصه گزاری که کمترین قیمت را ارائه کرده است، اعطا می شود. بر اساس فرآیند بررسی یا نحوه دعوت از مناقصه گران انواع مختلفی از مناقصه ها وجود دارد. مناقصه محدود و مناقصه عمومی و مناقصه یک مرحله ای و مناقصه دو مرحله ای از انواع مناقصه هستند.
تفاوت مناقصه یک مرحله ای و دو مرحله ای
در دنیای تدارکات و قرارداد، فرآیند های مناقصه یک مرحله ای و دو مرحله ای دو روش رایج هستند. اما این اصطلاحات دقیقاً به چه معنا هستند؟ تفاوت آن ها چیست و چه زمانی باید از یکی استفاده کرد؟ در این راهنمای جامع، ما به پیچیدگی های مناقصه یک مرحله‌ای و دو مرحله‌ای می پردازیم و تفاوت مناقصه یک مرحله ای و دو مرحله ای، مزایا، معایب و بهترین شیوه ها را بررسی می کنیم.
بهترین نمونه های عملی برای مناقصه یک مرحله ای و دو مرحله ای
به توضیحاتی که در ادامه آمده، توجه فرمائید:
یک رویکرد برای پروژه طراحی کنید
بر اساس پیچیدگی، اندازه و ماهیت پروژه، بین یک پیشنهاد یک یا دو فاز انتخاب کنید. پروژه های ساده و کاملاً تعریف شده ممکن است از پیشنهاد یک مرحله ای سود ببرند، در حالی که پروژه های پیچیده با خطرات یا عدم قطعیت های قابل توجه ممکن است نیاز به رویکرد دو مرحله ای داشته باشند.
معیارهای ارزیابی شفاف را تعریف کنید
صرف نظر از روش مناقصه انتخاب شده، لازم است معیار های ارزیابی واضح و عینی از قبل تعیین شود. این امر ثبات و انصاف را در فرآیند ارزیابی تضمین می کند و به مناقصه گران کمک می کند تا آنچه را که از آن ها انتظار می رود درک کنند.
تقویت ارتباط و همکاری
کانال های ارتباطی باز با مناقصه گران را در طول فرآیند مناقصه حفظ کنید و فرصت هایی را برای شفاف سازی، بازخورد و مذاکره فراهم کنید. همکاری بین مشتری و مناقصه‌گذار می تواند منجر به نتایج بهتر و توافق های دوجانبه سودمند شود.
از رعایت و شفافیت اطمینان حاصل کنید
برای اطمینان از انطباق و شفافیت در روند مناقصه، از مقررات و دستورالعمل های تدارکات پیروی کنید. تمام تصمیمات، ارتباطات و نظرات را برای نشان دادن مسئولیت پذیری و کاهش خطر اختلافات یا چالش ها مستند نمایید.
نتیجه گیری
به طور خلاصه، مناقصه یک مرحله ای و دو مرحله ای دو روش مختلف تدارکاتی هستند که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. مناقصه تک مرحله ای کارایی، شفافیت و سادگی را ارائه می دهد و برای پروژه های ساده با الزامات روشن مناسب است. از سوی دیگر، مناقصه دو مرحله ای، رقابت، کیفیت و کاهش ریسک را با پیش صلاحیت ها قبل از ارزیابی قیمت ارائه می دهد.
هنگام انتخاب بین مناقصه یک مرحله ای و دو مرحله ای، پیچیدگی، اهداف و عوامل خطر پروژه باید در نظر گرفته شود تا مناسب ترین رویکرد تعیین شود. با پیروی از بهترین شیوه ها و حفظ شفافیت و انصاف، سازمان ها می توانند فرآیند های مناقصه خود را بهینه کرده و به نتایج موفقیت آمیزی دست یابند.
پیشنهاد مطالعه: اگر به دنبال مناقصات جدید هستید « مناقصه های ستاد ایران » را در پایگاه اطلاع رسانی هزاره دنبال کنید.
سوالات متداول
ضریب تاثیر در مناقصات دو مرحله‌ای، عددی است که مشخص کننده اهمیت امتیاز فنی در کنار قیمت پیشنهادی می باشد. به بیان ساده‌تر، این ضریب نشان دهنده این است که چه مقدار از وزن نهایی انتخاب برنده، به کیفیت فنی پیشنهادی و چه مقدار به قیمت پیشنهادی اختصاص داده می‌شود. محاسبه دقیق ضریب تاثیر به عوامل مختلفی از جمله نوع پروژه، پیچیدگی فنی آن، و سیاست‌های سازمان برگزارکننده مناقصه بستگی دارد. معمولاً این ضریب به صورت درصدی بین صفر تا یک تعیین می‌شود. هرچه ضریب تاثیر بالاتر باشد، اهمیت امتیاز فنی بیشتر و قیمت پیشنهادی کمتر تاثیرگذار خواهد بود.
مناقصه دو مرحله‌ای عمومی نوعی از مناقصات است که در روند انجام آنها، فرآیند انتخاب پیمانکار یا تامین‌کننده در دو مرحله جداگانه صورت می گیرد. مرحله اول، شامل ارزیابی پیشنهادهای فنی شرکت‌کنندگان شده تا مشخص گردد که آیا آنها توانایی انجام پروژه را دارند یا خیر. در این مرحله، معیارهایی مانند تجربه، صلاحیت، توان مالی مورد بررسی قرار می گیرند. شرکت‌هایی که در مرحله اول تأیید شوند، به مرحله دوم راه پیدا کرده که در آن، پیشنهادهای مالی شرکتهای مذکور باز شده و برنده نهایی بر اساس امتیاز فنی و قیمت پیشنهادی مشخص می‌گردد.
