ارزیابی مالی در مناقصات چیست؟

ارزیابی مالی در مناقصات، فرایندی است که در آن مناسب ‌ترین قیمت بر اساس ماده (۲۰) قانون مناقصات، از میان پیشنهادهایی که از نظر فنی بازرگانی پذیرفته شده ‌اند، انتخاب می‌ شود.

بر این اساس خروجی فرایند ارزیابی مالی در مناقصات، تعیین برنده آن مناقصه است که این بخش بر اساس بند ه ماده ۶ قانون، جزو وظایف کمیسیون مناقصه است. در ادامه این مقاله از سامانه مناقصه و مزایده هزاره به موضوع ارزیابی مالی در مناقصات، همراه ما باشید.

مراحل گشایش پیشنهادها

مراحل بازگشایی پاکت‌ های پیشنهادی مناقصه به شرح زیر است:

۱ـ تهیه فهرست اسامی دریافت‌کنندگان اسناد، (پیشنهاد دهندگان)، حاضران و شرکت‌ کنندگان در جلسه.
۲ـ بازکردن پاکت تضمین (پاکت الف) و کنترل آن.
۳ـ  باز کردن پاکت فنی بازرگانی.
۴ـ باز کردن پیشنهاد قیمت و کنترل از نظر کامل بودن مدارک و امضای آنها و کنار گذاشتن پیشنهادهای غیر قابل قبول در مناقصات یک مرحله ‌ای.
۵ـ تحویل پاکت ‌های فنی بازرگانی به کمیته فنی بازرگانی در مناقصات دو مرحله ‌ای.
۶ـ  تهیه و تنظیم و امضای صورت جلسه گشایش پیشنهادها توسط کمیسیون مناقصه.
۷ـ تحویل پاکت ‌های قیمت و پاکت تضمین پیشنهادهای رد شده به مناقصه ‌گزار برای استرداد به ذی ‌نفع.

ارزیابی مالی در مناقصات

ارزیابی مالی فرایندی است که در آن مناسب ‌ترین قیمت به شرح مندرج در ماده (۲۰)، از میان پیشنهادهایی که از نظر فنی بازرگانی پذیرفته شده اند؛ یک پیشنهاد  انتخاب می ‌شود. بر این اساس کمیسیون مناقصه وظیفه دارد که برنده مناقصه را بر حسب این قانون تعیین کند.

بر اساس بند ۴ مرتبط با  موضوع ارزیابی مالی پیشنهادها، مراحل  این ارزیابی  به طور کلی و با در نظر گرفتن مفاد ماده ۲۰ قانون و ضوابط نظام فنی و اجرائی کشور  به شرح زیراست:

• بازگشایی پاکات پیشنهاد قیمت
• ارزیابی شکلی پیشنهاد قیمت ها از جهت مخدوش و مشروط نبودن پیشنهاد
• رعایت دستورالعمل تعیین دامنه قیمت های متناسب پیشنهادی در مناقصات یک مرحله ای و دو مرحله ای (در صورت پیش بینی در اسناد)
• تاثیر دادن امتیاز ارزیابی فنی و بازرگانی در قیمت ها (مناقصات دو مرحله ای)
• تعیین برنده اول و دوم

علاوه بر این، در بند ب ماده ۲۰ قانون اینچنین آمده است:

“پس از گشودن پاکت‌ های قیمت، چنانچه بررسی قیمت ‌‌ها و تجزیه‌ و کنترل مبانی آن لازم باشد، کمیسیون مناقصه می ‌تواند بررسی آن را به کمیته فنی بازرگانی ارجاع نماید و کمیته فنی بازرگانی حداکثر ظرف دو هفته نتیجه ارزیابی و به کمیسیون مناقصه اعلام می ‌کند.”

همچنین در تبصره بند ۴ ذیل ماده ۱۰ آیین نامه اجرایی نظام مستند سازی و اطلاع رسانی مناقصات  آمده است :

” در صورتی که به تشخیص کمیسیون مناقصات حداقل قیمت پیشنهادی غیر متعارف یا در صورت وجود برآورد اولیه، بیش از ده درصد از برآورد اولیه کمتر یا بیشتر باشد، لازم است که کمیسیون، مهلت بررسی و محل و زمان اعلام نظر کمیته فنی-بازرگانی را برای تعیین صحت مبانی قیمت، توجیه پذیری آن (موضوع جزء “۵” بند “ الف” ماده “۲۴” قانون) یا قابل اجرا بودن مبلغ پیشنهادی، در صورتجلسه گشایش پاکت‌های مناقصه ثبت کند.”

ارزیابی مالی مناقصه گران

یکی از مهم‌ترین مراحل مناقصه، ارزیابی مالی مناقصه‌گران است که در کنار ارزیابی فنی، تعیین‌کننده انتخاب نهایی پیمانکار یا مجری پروژه است. این ارزیابی به منظور تعیین مناسب‌ترین گزینه از نظر هزینه‌های پیشنهادی و توانایی مالی برای اجرای پروژه انجام می‌شود.

ارزیابی مالی به کارفرما کمک می‌کند تا علاوه بر قیمت پیشنهادی، توانایی‌های مالی مناقصه‌گر در اجرای پروژه را نیز در نظر بگیرد.
مناقصه‌گری که توانایی مالی لازم برای تامین مالی پروژه را ندارد، ممکن است در طول اجرای پروژه با مشکلات مالی مواجه شود و منجر به تأخیرات یا کاهش کیفیت کار گردد. ارزیابی مالی به کارفرما این امکان را می‌دهد تا اطمینان حاصل کند که مناقصه‌گر به‌طور پایدار و بدون مشکلات مالی پروژه را به پایان خواهد رساند.

مراحل ارزیابی مالی مناقصه‌گران

در ادامه به بررسی مراحل ارزیابی مالی مناقصه گران می پردازیم:

بررسی قیمت پیشنهادی

اولین و مهم‌ترین مرحله در ارزیابی مالی، بررسی قیمت پیشنهادی مناقصه‌گران است. کارفرما باید اطمینان حاصل کند که قیمت پیشنهادی:
مناسب و واقع‌بینانه است: قیمت‌های بسیار پایین ممکن است نشان‌دهنده کم‌کیفیت بودن مواد یا خدمات باشد، در حالی که قیمت‌های بسیار بالا می‌توانند به صرفه نباشند.
متناسب با ارزش واقعی پروژه است: ارزیابی باید به گونه‌ای باشد که قیمت پیشنهادی با سطح کیفی و حجم کار همخوانی داشته باشد.
قابل رقابت با سایر مناقصه‌گران باشد: در ارزیابی مالی، قیمت‌های مختلف با یکدیگر مقایسه می‌شوند و از میان آن‌ها گزینه‌ای انتخاب می‌شود که هم قیمت معقولی دارد و هم توانایی مالی مناسبی.

تحلیل و بررسی هزینه‌ها

در این مرحله، مناقصه‌گر باید جزئیات کامل از هزینه‌های اجرایی پروژه را ارائه دهد. این هزینه‌ها شامل:
هزینه‌های مستقیم: مانند نیروی کار، مواد اولیه، تجهیزات و ماشین‌آلات.
هزینه‌های غیرمستقیم: مانند هزینه‌های مدیریتی، بیمه، مالیات و سود مورد انتظار. ارزیابی این هزینه‌ها به کارفرما کمک می‌کند تا مطمئن شود که مناقصه‌گر توانایی پوشش تمامی هزینه‌ها را دارد و در آینده دچار مشکلات مالی نخواهد شد.

بررسی توانایی مالی و سوابق مالی مناقصه‌گر

توانایی مالی مناقصه‌گر از دیگر جنبه‌های مهم ارزیابی مالی است. برای این منظور، مناقصه‌گران باید اسنادی از جمله ترازنامه‌های مالی، صورت‌های سود و زیان و گزارش‌های مالی چند سال اخیر را ارائه دهند. این اسناد نشان‌دهنده وضعیت مالی شرکت و توانایی آن در تامین مالی پروژه هستند.

نکات مهم در بررسی توانایی مالی

قدرت نقدینگی مناقصه‌گر: مناقصه‌گر باید بتواند به‌طور مناسب هزینه‌های جاری پروژه را تأمین کند.
ثبات مالی: بررسی سابقه مالی مناقصه‌گر در پروژه‌های مشابه نشان‌دهنده توانایی او در مدیریت منابع مالی و اجرای پروژه‌ها به‌طور صحیح است.
عدم بدهی‌های سنگین: شرکت‌هایی که بدهی‌های کلان دارند ممکن است در طول پروژه با مشکل نقدینگی مواجه شوند.

ارزیابی ریسک‌های مالی

برخی از مناقصه‌گران ممکن است با ارائه قیمت‌های بسیار پایین سعی در کسب پروژه داشته باشند. در این موارد، باید به ریسک‌های مالی ناشی از این استراتژی توجه کرد. قیمت‌های غیرواقعی ممکن است نشان‌دهنده این باشند که مناقصه‌گر قصد دارد از طریق کاهش کیفیت، حذف برخی از موارد یا درخواست تعدیل‌های اضافی، هزینه‌های خود را جبران کند. بنابراین، یکی از جنبه‌های مهم ارزیابی مالی، تشخیص ریسک‌های مالی مرتبط با پیشنهادهای غیرمعمول است.

بررسی شرایط پرداخت و ضمانت‌های مالی

یکی دیگر از فاکتورهای مهم در ارزیابی مالی، شرایط پرداختی است که مناقصه‌گر ارائه می‌دهد. برخی از مناقصه‌گران ممکن است پیشنهادهای جذابی مانند پیش‌پرداخت‌های کمتر یا پرداخت اقساطی را ارائه دهند. از طرف دیگر، باید ضمانت‌های بانکی و ضمانت‌های اجرایی که مناقصه‌گر برای اجرای پروژه پیشنهاد می‌دهد نیز مورد بررسی قرار گیرند تا ریسک مالی پروژه به حداقل برسد.

مقایسه قیمت‌ها و تحلیل اقتصادی

در نهایت، کارفرما باید قیمت‌های پیشنهادی را با یکدیگر مقایسه کند. این مقایسه نه تنها بر اساس مبلغ نهایی پیشنهاد، بلکه با در نظر گرفتن فاکتورهایی نظیر هزینه‌های جانبی، بهره‌وری، کیفیت اجرا و ریسک‌های مالی صورت می‌گیرد. در تحلیل اقتصادی، کارفرما به دنبال انتخاب بهترین گزینه از نظر نسبت هزینه به فایده خواهد بود.

نحوه ارزیابی توان مالی پیمانکاران

ارزیابی توان مالی پیمانکاران فرآیندی است که در آن کارفرما یا صاحب پروژه به منظور اطمینان از اینکه پیمانکار توانایی مالی لازم برای اجرای پروژه را دارد، وضعیت مالی او را مورد بررسی قرار می‌دهد. این ارزیابی شامل تحلیل اسناد مالی، بدهی‌ها، نقدینگی، نسبت‌های مالی و سایر شاخص‌های کلیدی است که به کارفرما کمک می‌کند ریسک‌های مالی پروژه را کاهش داده و از توانایی پیمانکار برای تکمیل موفقیت‌آمیز پروژه اطمینان حاصل کند.

مراحل ارزیابی توان مالی پیمانکاران

ارزیابی توان مالی پیمانکاران شامل مجموعه‌ای از مراحل و تحلیل‌های مالی است که به کارفرما کمک می‌کند تا میزان توانایی پیمانکار را در اجرای پروژه‌های بزرگ و پیچیده تعیین کند.

بررسی اسناد و صورت‌های مالی

مهم‌ترین و پایه‌ای‌ترین مرحله در ارزیابی توان مالی پیمانکاران، بررسی دقیق صورت‌های مالی است. این اسناد شامل اطلاعات کلیدی در مورد وضعیت مالی شرکت و نحوه مدیریت منابع آن است. مهم‌ترین اسناد مالی که باید بررسی شوند عبارتند از:
ترازنامه مالی: ترازنامه وضعیت مالی شرکت در یک مقطع زمانی خاص را نشان می‌دهد و اطلاعاتی در مورد دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام فراهم می‌کند. ترازنامه برای تحلیل ثبات مالی پیمانکار و میزان سرمایه‌گذاری در دارایی‌های ثابت و جاری اهمیت دارد.
صورت سود و زیان: این صورت مالی عملکرد مالی شرکت را در یک بازه زمانی مشخص نشان می‌دهد و شامل اطلاعاتی در مورد درآمدها، هزینه‌ها و سود یا زیان شرکت است. پیمانکارانی که سودآوری مناسبی دارند، می‌توانند پروژه‌های جدید را با مشکلات مالی کمتری اجرا کنند.
صورت جریان وجوه نقد: این سند نشان‌دهنده جریان‌های نقدی ورودی و خروجی شرکت در طول یک دوره مالی است. پیمانکاری که جریان نقدی مثبت و پایدار دارد، قادر به مدیریت مالی بهتر در طول اجرای پروژه خواهد بود.

بررسی بدهی‌ها و تعهدات مالی

بدهی‌ها و تعهدات مالی پیمانکار نقش مهمی در ارزیابی توان مالی او ایفا می‌کنند. پیمانکارانی که بدهی‌های سنگین دارند، ممکن است در اجرای پروژه دچار مشکل شوند. برای بررسی دقیق وضعیت بدهی‌ها، شاخص‌های زیر باید مورد توجه قرار گیرد:
نسبت بدهی به دارایی: این نسبت نشان می‌دهد که چه درصدی از دارایی‌های شرکت از طریق بدهی‌ها تأمین شده است. نسبت بالای بدهی به دارایی ممکن است نشان‌دهنده ریسک بالاتر پیمانکار در اجرای پروژه باشد.
بدهی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت: تحلیل بدهی‌های جاری (کوتاه‌مدت) و بدهی‌های بلندمدت پیمانکار ضروری است. پیمانکاری که بدهی‌های بلندمدت زیادی دارد، ممکن است در تأمین منابع مالی برای پروژه‌های جدید دچار مشکل شود.

بررسی نقدینگی

نقدینگی نشان‌دهنده توانایی پیمانکار در تأمین وجوه نقد برای پرداخت بدهی‌ها و هزینه‌های روزمره پروژه است. یکی از شاخص‌های مهم در ارزیابی نقدینگی پیمانکار، نسبت جاری است که از تقسیم دارایی‌های جاری به بدهی‌های جاری محاسبه می‌شود. نسبت بالای ۱ نشان می‌دهد که شرکت از نقدینگی کافی برای پرداخت تعهدات کوتاه‌مدت برخوردار است.
نسبت آنی: این نسبت نشان‌دهنده توانایی پیمانکار در پرداخت بدهی‌های کوتاه‌مدت بدون نیاز به فروش دارایی‌های غیرنقدی است. این نسبت از تقسیم دارایی‌های سریع‌التبدیل (وجه نقد و حساب‌های دریافتنی) به بدهی‌های جاری به دست می‌آید.

اعتبار بانکی و سابقه مالی

اعتبار بانکی پیمانکار و سابقه او در بازپرداخت وام‌ها و تعهدات مالی نقش مهمی در ارزیابی توان مالی ایفا می‌کند. پیمانکارانی که از اعتبار بانکی بالایی برخوردارند، می‌توانند در صورت نیاز به تأمین منابع مالی اضافی، وام‌ها و تسهیلات مالی را سریع‌تر دریافت کنند.
سابقه تسهیلات بانکی: بررسی سابقه پیمانکار در بازپرداخت وام‌ها و نحوه استفاده از تسهیلات بانکی می‌تواند نشان‌دهنده ثبات مالی و اعتبار شرکت باشد.
ضمانت‌های مالی: پیمانکارانی که ضمانت‌نامه‌های بانکی قوی ارائه می‌دهند، توانایی بیشتری در جلب اعتماد کارفرما دارند.

ارزیابی نسبت‌های مالی

نسبت‌های مالی یکی از ابزارهای اصلی برای ارزیابی توانایی مالی پیمانکاران است. برخی از مهم‌ترین نسبت‌های مالی که باید مورد بررسی قرار گیرند عبارتند از:
نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام: این نسبت نشان می‌دهد که چه مقدار از دارایی‌های شرکت از طریق وام و بدهی تأمین شده است. نسبت بالاتر از ۱ ممکن است نشان‌دهنده وابستگی زیاد پیمانکار به منابع مالی خارجی باشد.
نسبت بازده دارایی‌ها (ROA): این نسبت میزان سودآوری شرکت در مقایسه با کل دارایی‌های آن را نشان می‌دهد. بازده بالای دارایی‌ها نشان‌دهنده کارایی مدیریت در بهره‌گیری از دارایی‌ها است.
نسبت بازده حقوق صاحبان سهام (ROE): این نسبت نشان‌دهنده بازده سرمایه‌گذاری صاحبان سهام در شرکت است. پیمانکارانی که بازده حقوق صاحبان سهام بالایی دارند، توانایی بیشتری در جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید دارند.

بررسی ریسک‌های مالی

پیمانکارانی که در پروژه‌های بزرگ و پیچیده شرکت می‌کنند، ممکن است با ریسک‌های مالی بیشتری مواجه شوند. ارزیابی ریسک‌های مالی پیمانکار، شامل بررسی عواملی مانند نوسانات اقتصادی، تورم، تغییرات نرخ ارز و تأمین مالی پروژه‌های بزرگ است. پیمانکارانی که توانایی مدیریت ریسک‌های مالی را دارند، از شانس بیشتری برای موفقیت در اجرای پروژه برخوردارند.

بررسی ضمانت‌نامه‌ها و بیمه‌ها

ارائه ضمانت‌نامه‌های بانکی و بیمه‌نامه‌های معتبر از سوی پیمانکار نشان‌دهنده توانایی مالی او در اجرای پروژه است. کارفرما باید از اعتبار و کافی بودن این ضمانت‌نامه‌ها مطمئن شود تا در صورت بروز مشکلات مالی، بتوان از آن‌ها برای جبران خسارت استفاده کرد.

نتیجه‌گیری

ارزیابی مالی مناقصه‌گران بخش حیاتی از فرآیند مناقصه است که به کارفرما کمک می‌کند تا علاوه بر بررسی جنبه‌های فنی، از نظر مالی نیز مطمئن باشد که مناقصه‌گر توانایی انجام پروژه را دارد. این ارزیابی نیازمند بررسی دقیق قیمت‌های پیشنهادی، تحلیل هزینه‌ها و سودآوری، و ارزیابی وضعیت مالی مناقصه‌گر است. انتخاب درست مناقصه‌گر از جنبه مالی می‌تواند از بروز مشکلات در آینده جلوگیری کرده و تضمین‌کننده موفقیت پروژه باشد.

سوالات متداول

پیشنهاد مطالعه: اگر به دنبال مناقصات جدید هستید « مناقصه های سرمایه گذاری » را در پایگاه اطلاع رسانی هزاره دنبال کنید.