آنچه در این مطلب می خوانید:
پروژه هواپیمای جت مسافربری ۷۲ نفره ایرانی از جمله ابرپروژه‌های علمی است که سال‌های زیادی به‌روی آن کار و فعالیت شده است و پیشرفت‌های بسیار زیادی را نیز در این پروژه شاهد بوده‌ایم.برای بررسی جزییات این طرح با این مقاله از سامانه مناقصه و مزایده هزاره همراه باشید.
این پروژه با همکاری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، وزارت راه و شهرسازی، سازمان هواپیمایی کشور، شرکت صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) و با همکاری دانشگاه‌ها به‌خصوص دانشگاه محوری امیرکبیر و شرکت‌های دانش‌بنیان مختلفی از جمله هسته طراحی آسا، مرکز تحقیقات سامانه‌های هوایی دانشگاه امیرکبیر، غدیر شریف، هسایاران، دیباانرژی، دانشگاه سمنان و دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شده است.
وزن خالی عملیاتی هواپیمای جت مسافربری ۷۲ نفره ایرانی ۱۷.۳ تن، حداکثر تعداد مسافر ۷۲ نفر یا ۷ تن بار، بیشترین وزن برخاست هواپیما ۲۸.۲ تن و بیشترین وزن سوخت (ظرفیت باک‌های هواپیما) ۶.۳۳ تن است. برد این جت با ۷۲ مسافر ۱۸۵۰ کیلومتر، برد با بیشترین بار ۱۶۳۳ کیلومتر، برد با ۶۲ مسافر ۲۲۰۸ کیلومتر و برد با ۵۲ مسافر ۲۳۳۰ کیلومتر است.
هواپیمای جت۷۲ تمام مسیرهای شهرهای ایران و بسیاری از شهرهای غرب آسیا را حتی در شرایط گرم و مرتفع، بدون کاهش مسافر پوشش می‌دهد. طراحی و ساخت هواپیمای جت ۷۲نفره الهام‌گرفته و برگرفته از هواپیمای ایران۱۴۰ است.
پروژه جت۷۲ از اوایل دهه ۹۰ آغاز به کار کرده و مراحل طراحی اولیه را پشت‌سر گذارده است اما به‌علت افت‌وخیزهای مربوط به تأمین مالی هنوز طراحی تخصصی و جزئیات پروژه و انتشار نقشه‌های اجرائی ساخت پایان نیافته است.
طراحی جت ۷۲ نفره از چه‌سالی آغاز شد و نقطه شروع پروژه
طراحی هواپیمای جت مسافربری ۷۲ نفره ایرانی از سال ۱۳۹۳ آغاز شد اما سابقه طراحی هواپیمای جت مسافربری در کشور به سال ۱۳۹۱ بازمی‌گردد. در زمان ریاست‌جمهوری آقای دکتر احمدی‌نژاد، نزدیک به ۱۰۰ پروژه علمی بزرگ تعریف شد تا وزارت علوم و صنایع مرتبط با آنها، این پروژه‌های ملی را پیش ببرند.
یک کمیته‌ای نیز تحت عنوان “کمیته عتف” تشکیل شد که این کمیته پروژه‌ها را تعریف کرد و ۲۴ پروژه کلیدی در این پروژه‌ها مشخص شدند که یازدهمین پروژه، پروژه طراحی مفهومی هواپیمای جت ۱۶۴نفره بود و بین صنعت هواپیماسازی هسا در اصفهان و چند دانشگاه برتر کشور تعریف شد و درواقع تمامی پروژه‌های تعریف‌شده، بین صنعت و دانشگاه بوده است.
دکتر منوچهر منطقی؛ رئیس سازمان صنایع هوایی وقت به‌عنوان رئیس پروژه هواپیمای مسافربری جت ۱۶۸نفره انتخاب شد. در این پروژه‌ها یک رئیس از طرف دانشگاه‌ها و یک رئیس دیگر از طرف صنعت، از عتف بودجه دریافت می‌کردند و پروژه‌ها را پیش می‌بردند. در آن زمان دکتر مهدی‌نژاد نوری؛ معاون فناوری وزارت علوم بود که به‌شدت علاقه داشت پروژه‌های صنعت و دانشگاه با یکدیگر ادغام شوند.
پروژه جت مسافربری ۱۶۸نفره با هدف طراحی مفهومی حرفه‌ای با موفقیت توانست اصول و مراحل طراحی هواپیمای جت مسافربری را پوشش دهد و در کشور، فناوری طراحی آن نهادینه شد. مسئولان پس از موفقیت در اتمام طراحی مفهومی جت ۱۶۸نفره در ادامه و در سال ۱۳۹۳ تصمیم گرفتند این‌بار هواپیمای جت مسافربری را برای طراحی و ساخت و تولید سریال هماهنگ با توان زیرساخت موجود کشور در اتحاد بین صنعت و دانشگاه و با امکانات و نیروی انسانی هوانوردی آموزش‌دیده کشور پیش ببرند،
لذا مهندسین و دانشمندان صنعت و دانشگاه به مسئولان ثابت کردند که در استطاعت کشور رسیدن به یک هواپیمای جت مسافربری ۷۲ نفره امکان‌پذیر و ضمناً مورد نیاز ناوگان مسافربری کشور نیز است.
هدف اول از اجرای طرح هواپیمای جت ۷۲نفره
هدف نخست از اجرای این طرح، ادامه مراحل طراحی تا انتشار نقشه‌های اجرائی و کسب فناوری طراحی جزئیات و ادامه آن در ساخت نمونه اول پروازی هواپیما بوده است به‌طوری‌که بتوان به‌اندازه استطاعت مالی، بضاعت علمی و زیرساخت‌های موجود و نیروی انسانی متخصص در بخش‌های تولیدی، هواپیمای جتی را به تولید رساند که پس از کسب گواهی‌های مربوطه و اعتمادپذیری و ایمنی پرواز اثبات‌شده در صدها ساعت پرواز راستی‌آزمایی بتواند بخشی از نیاز کشور را پوشش دهد و بالاخره مملکت تحریم‌های ظالمانه را با توان ملی بی‌اثر کند.
اتفاقاً کلاس این هواپیما، در صورت موفقیت در بازار داخلی تا ده‌ها سال آینده مورد نیاز دنیا نیز است که در آن صورت به حول و قوه الهی کشورمان می‌تواند صادرکننده هواپیمای مسافربری نیز شود.
در این پروژه، شرکت دانش‌بنیان “آسا” که به‌دستور مسئولان از صنعت هسای اصفهان جدا شده بود، با دانشگاه محوری امیرکبیر و همکاری دانشگاه شریف و چند شرکت دانش‌بنیان موفق و برتر کشور با یکدیگر متحد شدند و امروز این هواپیما را در دست طراحی داریم که هدف در مرحله اول، ساخت نخستین فروند نمونه هواپیمای جت مسافربری ۷۲نفره برای دستیابی به فناوری‌های تست‌های پروازی جت مسافربری است.
تجربه منجر به طراحی هواپیمای مسافربری جت ۷۲نفره
تیم فوق قبلاً در اتحاد با یکدیگر توانستند طراحی حرفه‌ای هواپیمای بزرگتر جت مسافربری ۱۶۸نفره مانند ایرباس۳۲۰ و بوئینگ۷۳۷ را از ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴ با موفقیت انجام دادند و از دل آن پروژه، بیش از ۱۰۰۰ کتابچه طراحی و صدها برگ نقشه‌های مفهومی تدوین و منتشر شد، نزدیک به ۵۰۰ هزار نفرساعت مهندسی در آن پروژه صرف شد و ۵۰۰ مهندس و فوق‌مهندس و اعضای هیئت علمی از دانشگاه‌های کشور با همکاری یکدیگر کار کردند. پروژه جت ۱۶۸نفره همکاری صنعت و دانشگاه بود و نتایج آن را کارشناسان کشورهای پیشرفته با تحسین ملاحظه کردند.
مسیر طراحی جت ۷۲نفره به‌نحوی پی‌ریزی شده است که در هشت مرحله مورد آزمون قرار می‌گیرد. در مرحله اول و در طراحی تخصصی، از لابراتوارهای آئرودینامیک و سازه و شبیه‌سازی برای معتبر نمودن محاسبات استفاده خواهد شد.
در مرحله دوم طراحی در جزئیات از آپاراتوس مرغ آهنین برای اعتمادپذیری و ایمنی و تکرارپذیری سیستم‌ها به‌صورت واقعی استفاده خواهد شد به‌طوری‌که بسیاری از نواقص در طراحی اصلاح و مورد آزمون قرار گیرد و بازرس مستقل سازمان هواپیمایی کشوری لازم است آن را تأیید کند.
در مرحله سوم، هواپیمای “پروتوتایپ”شده (اولین هواپیمای ساخته‌شده) و سیستم‌ها در هواپیما سوار می‌شوند و تک تک سامانه‌ها و سیستم‌ها به‌صورت “فرادا” در هواپیما آزمایش می‌شود و در این مرحله نیز بازرسان مستقل سازمان هواپیمایی کشوری مراتب نتایج را ارزیابی می‌کنند.
در مرحله چهارم، هواپیما در مونتاژ نهائی و موتورروشن تمام سیستم‌ها در همکاری با هم تست می‌شوند و هواپیما وارد تست‌های زمینی سرعت کم تا سرعت بالا می‌شود. در این مرحله صدها نواقص و اشکالات خود را نشان می‌دهد و طراحان اصلاحات بیشتری را وارد می‌کنند.
| مقاله پیشنهادی: در مورد فرودگاه امام خمینی چه می دانید؟ |
در مرحله پنجم، هواپیما وارد تست‌های پروازی می‌شود و بیش از ۱۵۰۰ ساعت پرواز را با سه نمونه هواپیمای پروازی در تمام شرایط سخت مرزهای تحمل هواپیما قرار می‌دهد و در این مرحله نیز نواقص و اشکالات ارزیابی و اصلاحات اعمال می‌شود و بازرسان سازمان هواپیمایی کشوری بالاترین مرتبه سخت‌گیری و ممیزی را اعمال می‌کنند. در انتهای مرحله پنجم پس از رفع اشکالات هواپیمای جت ۷۲نفره باید گواهینامه “تایپ” طراحی را کسب کند.
بعد از این، مرحله ششم آزمون‌های شبیه‌سازی پرواز خطوط هوائی شروع می‌شود که در آن، شرایط اضطراری و اعتمادپذیری و دوام و تاب‌آوری هواپیما به‌صورت همه‌جانبه با سه فروند نمونه اول مورد آزمون قرار می‌گیرد. در صورتی که تست‌های پروازی ادامه یابد و هواپیما به رکورد بالای ۹۸ درصد dispatch reliability دست یابد هواپیما به‌صورت آزمایشی در مرحله هفتم در اختیار ایرلاین قرار می‌گیرد و آنها برای شش ماه هواپیما را در خطوط هوائی سخت و دشوار قرار می‌دهند و ایمنی و اقتصادی بودن هواپیما را آزمایش می‌کنند.
اینها مراحلی است که هواپیما را به مرزهای موفقیت در طراحی و ساخت و بازار می‌رساند به همین دلیل تیم طراحی جت ۷۲نفره با اشراف به پهنای تست‌ها و آزمون‌ها با دلی آسوده و کار پیوسته کشور را صاحب هواپیمای جت ۷۲نفره ایمن و قابل اعتماد خواهند کرد، به همین دلیل است که بسیاری از بزرگان صنعتی کشور و دانشگاهیان صاحب‌نام کنار این پروژه قرار گرفته‌اند.
ماجرای ورود هواپیمای Iran-140F به ایران
درباره هواپیمای ترابری سبک ایران‌ـ۱۴۰ اف سؤال می‌کنید که وارد ایران نشده است بلکه توسط مرکز طراحی صنایع هواپیماسازی ایران در اصفهان برپایه هواپیمای مسافربری ایران‌ـ۱۴۰ طراحی شده و با موفقیت مراحل طراحی تا ساخت نمونه پروازی را طی کرده و اخیراً آزمون‌های تست‌های زمینی را به پایان رسانده است و به‌زودی عازم تست‌های پروازی می‌شود. مدیریتی که این هواپیما را ۱۸ سال به این مرحله عالی رسانده و تجربه لازم را کسب کرده است به حول و قوه الهی و درس‌های آموخته از آن هواپیمای جت ۷۲نفره را بلکه عمیق‌تر و گسترده‌تر به‌صورت دانش‌بنیانی و شرکت‌های خصوصی و دانشگاهی برابر تدبیر مسئولین هدایت خواهد کرد.
شروع کار طراحی هواپیمای جت مسافربری در ایران
ما این گزاره را قبول کردیم که باید کار طراحی را با جت ۱۶۸نفره آغاز کنیم اما برای ساخت و نهایی کردن پروژه، باید توان ملی کشور نیز درنظر گرفته شود! بیش از یک سال به‌روی این موضوع کار و مطالعه کردیم تا متوجه شویم به‌جز شرکت‌های بزرگی همچون ایرباس و بوئینگ، چه کشورها و شرکت‌هایی در این حوزه فعالیت می‌کنند. بررسی‌ها نشان‌داد تمامی کشورها و سازندگان هواپیما در دنیا، از یک مدل بومی کار را آغاز کرده و توسعه داده‌اند.
به‌عنوان مثال کشور چین یک هواپیمای ۵۰نفره را تحت لیسانس از روسیه وارد کرد و ساخت و هواپیماهای بالاتر ۶۰، ۷۰ و ۸۰ نفره را نیز از روی نسخه قبلی ساخت که هند و برزیل نیز به همین روش هواپیما ساختند. کانادا یک هواپیما با موتور توربوپراپ Turboprop داشت که از آن یک هواپیمای ۵۰ و ۶۰ نفره جت ساخته است.
هواپیمای جت مسافربری ۷۲ نفره ایرانی نیز برپایه تجربه کسب‌شده و زیرساخت‌های ایجادشده و مهندسین و استادکارهای برجسته، تنها پلت‌فرم بخش سیویل کشور هواپیمای ایران‌ـ۱۴۰ طراحی و ساخته خواهد شد اما یک تایپ جدید از هواپیماهای جت مسافربری در دنیا خواهد بود که تمام مالکیت معنوی آن به جمهوری اسلامی تعلق خواهد داشت.
علت تعیین ظرفیت ۷۲ نه‌فقط دلایل فنی پیچیده و خارج از محدوده این مصاحبه را دارد بلکه دلایل اقتصادی داشته است که امروز کمترین ظرفیت مسافربری‌های اقتصادی دنیا در محدوده ۷۲نفره است، همچنین با کمی سرمایه‌گذاری در کارخانه هواپیماسازی و گسترش بعضی سالن‌ها این کلاس هواپیما قابلیت مونتاژ را خواهد داشت.
هواپیماسازی، صنعت بسیار بزرگ و هزینه‌بری بوده و نیاز به زیرساخت‌های بسیار مجهز و گرانقیمت دارد که این زیرساخت‌ها شامل زیرساخت‌های پروژه ساخت هواپیما، سالن بزرگ مونتاژ، سالن ساخت قطعات، سالن ساخت ابزار و ادوات، سالن تست‌های پروازی و… است. کسانی که مبادرت به ایجاد این زیرساخت‌ها می‌کنند قطعاً بایستی بازار زیادی برای خود داشته باشند تا برای آنها صرفه اقتصادی داشته باشد.
هواپیماهای باربری سبک و مسافربری ۷۲نفره می‌توانند با موتور جت ملخی که مصرف سوخت کمتری دارند پرواز کنند اما موتور مناسب و مشهور این کلاس را فقط کانادایی‌ها با مشهوریت و تولید کثیر عرضه می‌کنند که در تحریم کشور ما از همه متعصب‌تر هستند به همین دلیل از موتورهای جت توربوفن با امتیاز بالاتر استفاده خواهیم کرد.
زیرساخت‌های تعمیر و نگهداری موتورهایی را که برای جت ۷۲
زیرساخت‌های تعمیر و نگهداری موتور انتخابی تا تعمیرات میانی را داشتیم و سنگین آن نیز در حال شکل‌گیری و ایجاد است، موتور هواپیماهای نمونه اول تا سوم همیشه به‌صورت موقت انتخاب می‌شوند تا تمام تست‌هایی که در سؤال‌های قبل مطرح شد انجام پذیرد. هواپیمایی را که مراحل تست‌ها را با موفقیت بگذراند برای تولید سریال موتورهای برجسته‌تر و گرانقیمت می‌تواند کاندیدا کند و یا اگر موتور موقت از خود کارنامه درخشان نشان داد آن را در اختیار دانشمندان طراح موتور و ساخت موتور کشور قرار دهند تا ارتقاء به طرح بومی دهند.
پیشنهاد مطالعه: اگر به دنبال مناقصات جدید هستید « مناقصه های سازمان هواپیمایی کشوری » را در پایگاه اطلاع رسانی هزاره دنبال کنید.
